“Zimna wojna” była czasem prężenia muskułów przez USA i ZSRR. Gdy komuniści do końca straszyli świat bronią nuklearną, Amerykanie wykazali się sprytem. Wystarczyły im chytrość CIA oraz literatura Orwella. W walce z tym połączeniem cenzura Związku Radzieckiego nie miała żadnych szans. Przekonaj się, jak “Folwark zwierzęcy” zmienił bieg historii!
W 1945 r., po blisko sześciu latach, dobiegła końca II wojna światowa. Ludzkość była w tym czasie świadkiem wielu przerażających, ale także niezwykłych wydarzeń. Jednym z nich było chociażby złamanie szyfru Enigmy przez polskich matematyków.
Konferencja w Jałcie wyznaczyła nowy porządek we współczesnej Europie. Zachód Starego Kontynentu był od tamtej pory pod symboliczną kontrolą Stanów Zjednoczonych. Z kolei wschód oraz kraje bałkańskie przypadły Związkowi Radzieckiemu. W tym przypadku sowieci rządzili już jednak twardą ręką, pogrążając siebie i inne państwa w komunistycznej ideologii.
Okrucieństwo systemu widzieli Zachód, mieszkańcy kontrolowanych przez ZSRR państw, a nawet niektórzy sowieci. Na interwencję USA nie trzeba było czekać długo. Nikt jednak nie przypuszczał, że bronią w ataku będzie… książka o buntowniczych zwierzętach.
Książki Orwella – amerykański sposób na komunizm
O ułomnościach, jakimi charakteryzował się komunizm, mówiło się po cichu. Obywatele dzielili się swoimi spostrzeżeniami prywatnie, nie narażając się na gniew władz. Docieranie niekorzystnych dla radzieckiego rządu informacji w przestrzeń publiczną starała się uniemożliwiać cenzura. Oznaczało to, że zarówno w telewizji jak i w czasopismach, nie dało się znaleźć złego słowa o sowieckiej rzeczywistości.
Długa była też lista zakazanych książek, za których posiadanie groziło nawet więzienie. Takimi pozycjami była literatura George’a Orwella.
Kim był George Orwell?
George Orwell urodził się w 1903 r. Był brytyjskim pisarzem, który zasłynął przede wszystkim z tworzenia antyutopijnych dzieł krytykujących komunizm i sowietów. Należał do wielkich przeciwników Józefa Stalina oraz działań rządu Związku Radzieckiego.
Jego literatura wywarła ogromny wpływ na kulturę współczesną. Miejsce wśród najwybitniejszych pisarzy XX w. zapewniły mu dwa najpopularniejsze dzieła jego autorstwa: “Rok 1984” oraz “Folwark zwierzęcy”.
George Orwell zmarł w 1950 r. na gruźlicę, nie doczekując momentu legalizacji jego książek w krajach bloku wschodniego.
“Folwark zwierzęcy” Orwella bronią CIA na walkę z sowietami
W latach 50. świat pogrążyła “zimna wojna”. Nazywano tak okres napięcia między USA a ZSRR w latach 1945-1989. Każdy błąd mógł doprowadzić wówczas do użycia broni nuklearnej, a w efekcie wybuchu III wojny światowej. Co ciekawe, autorem wspomnianego wcześniej określenia “zimna wojna”, był sam George Orwell.
Amerykanom zależało na dotarciu do zwykłych obywateli państw bloku wschodniego. CIA wpadła więc na pomysł, by przetransportować “Rok 1984” oraz “Folwark zwierzęcy” za granicę, którą wyznaczała “żelazna kurtyna”. Autorem tzw. “operacji Aedinosaur” był oficer wywiadu E. Howard Hunt – późniejszy antybohater słynnej afery Watergate.
Do transportu wykorzystano balony na gorące powietrze. Statki załadowane książkami Orwella wyruszyły w misję z terytorium Niemiec Zachodnich. Bezproblemowo przedarły się przez granicę i wylądowały już za żelazną kurtyną. Większość trafiła do Związku Radzieckiego, a niektóre z nich spadły na polskie i czechosłowackie ziemie.
Dość powiedzieć, że w Polsce “Folwark zwierzęcy” oraz “Rok 1984” były zakazane aż do 1989 r. Plan CIA się powiódł.
Przeczytaj także: UFO i chiński statek powietrzny: prowokacja Chin czy pomyłka Pentagonu?
Świnie w korycie – jak “Folwark zwierzęcy” obrazował komunizm?
“Folwark zwierzęcy” miał być według Orwella powieścią demaskującą sowiecki mit doskonałości. Pisarz pragnął stworzyć dzieło, którego przekaz zrozumiałby każdy. Skąd pomysł na taką formę? Krytyk Stalina miał wpaść na niego, gdy pewnego razu ujrzał małego chłopca uderzającego batem konia wyścigowego.
“Folwark zwierzęcy” był pierwszą książką Orwella, która dała mu poczucie spełnienia. Entuzjazmu nie podzielał jednak rząd Wielkiej Brytanii, bo utrzymywała ona wówczas wojenny sojusz ze Związkiem Radzieckim.
Jak dzieło krytyka Stalina obrazowało komunizm? Fabuła opiera się na zwierzętach z pewnej farmy, które postanawiają przejąć gospodarstwo po buntowniczej przemowie starego knura Majora. Zapewnia on m.in. o lepszej przyszłości, wzroście produkcji oraz równych prawach po zdetronizowaniu człowieka.
Nowa ideologia zyskuje miano animalizmu. Najważniejszym jej prawem jest fakt, że wszystkie zwierzęta są sobie równe.
Niedługo później inny knur, terroryzując swojego byłego współpracownika, staje się liderem. Wraz z najwyżej postawionymi towarzyszami zaczynają łamać ustalone prawa. Świnie spożywają alkohol, mieszkają w domach, ubierają się jak ludzie – wszystko to czynią, wmawiając innym zwierzętom, że robią to legalnie.
Podobieństwa do rzeczywistości są tu widoczne gołym okiem. Każde zwierzę ma swój domniemany wzorzec wśród postaci historycznych.
Kultura główną bronią szpiegów – książki, filmy, a nawet komiksy!
CIA wiedziała, że książki krytykujące komunizm mogą w dłuższej perspektywie przełożyć się na ostateczny rozpad ZSRR. Poza dziełami Orwella, za żelazną kurtynę powędrowały także inne dzieła, m.in. “Doktor Żywago” radzieckiego pisarza Borisa Pasternaka. Powieść opowiada o losach rosyjskiej inteligencji przed rewolucją październikową z 1917 r.
Oczywiście druku oraz dystrybucji książki zakazano we wszystkich państwach bloku wschodniego.
Agenci CIA wysyłali utwory literackie za żelazną kurtynę w drugiej połowie lat 50. Uważali, że dawało to “możliwości do osiągnięcia kulturowej oraz intelektualnej wolności, a także wyzwalało niezadowolenie z ich braku”.
Howard Hunt nalegał dodatkowo, by nakręcić film lub animację na podstawie książki Orwella. Użycie takich środków, z przesłaniem na korzyść amerykanów, mogło jego zdaniem “załatwić sprawę” komunizmu.
CIA podjęła się tego zadania, odkupując prawa do treści książki od wdowy po Orwellu. W zamian poprosiła ona jedynie o spotkanie się ze swoim ulubionym aktorem, Clarkiem Gablem. Ostatecznie film zebrał świetne recenzje. Ważniejsze było jednak to, że trafił do niektórych mieszkańców ZSRR.
Kulturę jako broń wymierzoną w komunizm, wykorzystywali także brytyjscy szpiedzy. Z ich ramienia dystrybuowano komiks na podstawie “Folwarku zwierzęcego”. Pismo pojawiało się m.in. w Brazylii, Wenezueli, Indiach oraz Meksyku.
Upadek komunizmu. Plan szpiegów się powiódł! Podsumowanie
Z czasem pozycja ideologii zaczęła podupadać, kraje bloku wschodniego popadły w kryzys, a obywatele zdali sobie sprawę ze swojego losu. Upadek komunizmu w Polsce i wschodniej Europie przypadł na koniec lat 80. W naszym kraju kres tego etapu jest utożsamiany z pierwszymi wolnymi wyborami, które odbyły się 4 czerwca 1989 r. Niedługo później do przemian doszło w Rosji i innych krajach kontrolowanych przez sowietów.
Czy działania agentów CIA oraz brytyjskich szpiegów przyczyniły się do przerwania tego, przed czym ostrzegał nas Orwell? Zdecydowanie tak. Koniec komunizmu w Polsce i na świecie zakończył (przynajmniej w teorii) cenzurę na wschodzie, a “Folwark zwierzęcy”, “Rok 1984” oraz inne zakazane książki, w końcu stały się legalne.
“Dobrze, że proza tego wielkiego pisarza [Orwella] w końcu dociera do naszych czytelników. Szkoda, że tak późno” – pisała wówczas rosyjska gazeta Izwiestia…