Koniec z wyłudzeniami i oszustwami? Ta zmiana w przepisach ma przeciwdziałać kradzieżom tożsamości. Od 17 listopada 2023 r. zastrzeżesz swój numer PESEL, zarówno w urzędzie jak i online. Jak to zrobić? Wyjaśniamy krok po kroku!
Co to jest numer PESEL? Zagrożenia
PESEL to skrót od Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności – rejestru, który gromadzi dane o obywatelach oraz cudzoziemcach w Polsce. Do ich identyfikacji wykorzystuje 11-cyfrowe numery, nadawane zaraz po urodzeniu lub na wniosek – po uzyskaniu prawa stałego pobytu. Każdy z nich jest unikatowy i nigdy się nie powtarza.
Choć sam numer PESEL zawiera jedynie informacje o dacie urodzenia oraz płci właściciela, to katalog danych, do którego prowadzi, jest o wiele bardziej rozbudowany. Do rejestru trafiają bowiem takie dane, jak: imię i nazwisko, stan cywilny, adres zameldowania, a nawet data zawarcia związku małżeńskiego.
Z baz PESEL korzystają przede wszystkim instytucje publiczne: sądy, Policja, komornicy, straż graniczna czy organy administracji publicznej. Ponadto wgląd do nich mogą mieć osoby fizyczne i prawne, jeżeli wykażą interes prawny lub uzyskają zgodę osoby, której dane dotyczą.
To praktyczne, wygodne rozwiązanie, ale nieidealne. Zagrożeniem dla niego jest kradzież tożsamości, która może prowadzić m. in. do wyłudzeń pieniędzy lub podrobienia dowodu osobistego. Z raportu „Ochrona danych osobowych na początku 2023 roku” przeprowadzonego przez serwis ChronPESEL.pl i Krajowy Rejestr Długów wynika, że 15% Polaków było ofiarą wycieku lub kradzieży danych, a 40% miało styczność z próbą ich przejęcia.
Jak można zastrzec numer PESEL? Krok po kroku
Nie musisz iść do urzędu gminy, banku czy placówki pocztowej. Możesz zrobić to samodzielnie na stronie rządowej oraz w aplikacji mObywatel. Procedura jest bardzo prosta i bezpłatna. Potrzebujesz jedynie profilu zaufanego, podpisu kwalifikowanego, e-dowodu lub danych do logowania do bankowości elektronicznej.
- Wejdź na stronę obywatel.gov.pl i zaloguj się.
- Otwórz zakładkę “Twoje dane”, a następnie “Rejestr Zastrzeżeń PESEL”.
- Wybierz “Zastrzeż PESEL” i potwierdź decyzję ponownym kliknięciem.
A co w sytuacji, gdy bank lub operator telekomunikacyjny będzie rzeczywiście potrzebował dostępu do Twoich danych? Na czas weryfikacji możesz go odblokować. Ponadto we wspomnianym Rejestrze Zastrzeżeń Numerów PESEL sprawdzisz historię weryfikacji przez instytucje, firmy i osoby prywatne, a także prześledzisz swoją historię zmian statusu.
Zastrzeżenie numeru PESEL: konsekwencje
Po zastrzeżeniu numeru PESEL zyskasz pewność, że nikt nie wykorzysta Twoich danych do zaciągnięcia zobowiązań finansowych czy założenia działalności gospodarczej, a ryzyko zostania ofiarą kradzieży tożsamości zmaleje.
Warto jednak zaznaczyć, że usługa jest wdrażana w dwóch etapach. Integracja systemu potrwa do 1 czerwca 2024 roku. Wtedy też ustawowy obowiązek weryfikacji zastrzeżenia numeru PESEL przy zawieraniu zobowiązań wejdzie w życie i wszystkie podmioty (m. in. banki i telekomy) będą zobowiązane do korzystania z Rejestru. Podobnie wyglądało wdrażanie zmian w systemie wystawiania recept.
🚨Od dziś można zastrzec numer PESEL, aby przeciwdziałać zaciąganiu zobowiązań na nasze dane. pic.twitter.com/R7rz8kC9T6
— Urząd Ochrony Danych Osobowych (@UODOgov_pl) November 17, 2023
Innym aspektem jest ograniczona funkcjonalność usługi, nawet po 1 czerwca. Otwarta furtka dla przestępców pozostanie w przypadku wszelkich umów, kiedy zapłata następuje po wydaniu towaru/wykonaniu usługi. Jakie to sytuacje?
Ekspert serwisu ChronPESESL.pl Bartłomiej Drozd w komentarzu dla PAP wskazał: “wszystkie umowy najmu – np. mieszkania, samochodu, drogiego sprzętu budowlanego. Wypożyczony samochód na cudze nazwisko może zostać uszkodzony bądź wręcz skradziony, a jego właściciel będzie dochodził roszczeń od właściciela PESEL-u, a nie oszusta”.
Wyciek numeru PESEL – jak się chronić?
Choć nie ma jednego, sprawdzonego sposobu, by uchronić się przed wyciekiem numeru PESEL i danych osobistych, istnieją dobre praktyki, które mogą zminimalizować ryzyko.
2. Nie zostawiaj dokumentu jako zastaw, np. w recepcji hotelu.
3. Przechowuj dokumenty fizyczne w bezpiecznym miejscu, np. w portfelu.
4. Nie używaj numeru PESEL jako hasła.
5. Monitoruj aktywność kredytową (włącz alerty BIK).
Kiedy w takim razie można podawać numer PESEL? Wskazaniem do tego będą między innymi: sprawa urzędowa, wizyta u lekarza czy zawieranie umowy o pracę.