Terroryzm znajduje się w centrum zainteresowania służb specjalnych na całym świecie. Polska nie jest w tej kwestii wyjątkiem. Dynamiczna sytuacja geopolityczna, napływ imigrantów, a także doniesienia o kolejnych atakach hakerskich i wyciekach danych wzbudzają uzasadnione obawy o bezpieczeństwo w kraju. Jak duże jest zagrożenie zamachem terrorystycznym w Polsce? Skalę ryzyka wystąpienia ataku określają stopnie alarmowe. Dowiedz się, co oznaczają!
Trendy we współczesnym terroryzmie
Terroryzm, choć głównie kojarzy się z dżihadystycznymi ugrupowaniami, jest problemem interdyscyplinarnym i dynamicznym. Jego zwalczanie stanowi jedno z najtrudniejszych, a przy tym najważniejszych wyzwań dla współczesnego świata.
Na aktualne trendy w tej dziedzinie wpływają czynniki, takie jak polityka międzynarodowa, rozwój technologii oraz społeczne nastroje. Nie są one stałe. Co więcej, mogą różnić się w zależności od regionu, dlatego globalne wysiłki w zwalczaniu terroryzmu koncentrują się m. in. na współpracy międzynarodowej.
Ocena zagrożenia terrorystycznego w Polsce
Zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom należy do konstytucyjnych obowiązków państwa. Z uwagi na wieloaspektowy charakter, obejmuje szerokie spektrum działań, które wymagają zaangażowania znacznej ilości sił i środków. Jednym z kluczowych aspektów jest prawne uregulowanie kwestii zapobiegania zdarzeniom o charakterze terrorystycznym.
W Polsce ustawa o działaniach antyterrorystycznych została przyjęta przez Sejm 10 czerwca 2016 roku z myślą o podniesieniu efektywności systemu. Uregulowała kwestie takie jak koordynacja działań poszczególnych służb i organów czy dostosowanie przepisów karnych. Ponadto wprowadziła czterostopniowy system stopni alarmowych.
Stopnie alarmowe w Polsce
Prognozowanie zagrożenia i jego wczesne identyfikowane, na przykład poprzez monitorowanie dostępu terrorystów do broni, umożliwiają skuteczne zwalczanie terroryzmu, a w razie wystąpienia ataku – reagowanie.
Wprowadzenie stopnia alarmowego – uprawnienia i zakres
Stopnie alarmowe w Polsce wprowadza, zmienia i odwołuje Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw wewnętrznych i Szefa ABW, a w przypadkach niecierpiących zwłoki – minister właściwy do spraw wewnętrznych, po zasięgnięciu opinii Szefa ABW, informując o tym niezwłocznie Prezesa Rady Ministrów.
Nie muszą obowiązywać na terenie całego kraju. Swoim zasięgiem mogą obejmować jedynie jedną lub kilka jednostek jego podziału (gmina, województwo), określone obiekty infrastruktury krytycznej lub infrastrukturę poza granicami RP, jeśli zagrożenie dotyczy obywateli przebywających poza granicami RP.
Rodzaje stopni alarmowych
Pierwszy stopień alarmowy (ALFA) jest sygnałem ostrzegawczym o możliwości wystąpienia ataku terrorystycznego, którego rodzaj i zakres są trudne do przewidzenia. W przypadku drugiego stopnia alarmowego (BRAVO), to prawdopodobieństwo wydaje się większe, ale cel dalej pozostaje niezidentyfikowany.
Trzeci stopień alarmowy (CHARLIE) zostaje wprowadzony po wystąpieniu zdarzenia potwierdzającego przedmiot ataku o charakterze terrorystycznym, wpływającego na bezpieczeństwo państwa. Z kolei czwarty, najwyższy stopień alarmowy (DELTA), może być konsekwencją zorganizowanego działania, które spowodowało zagrożenie porządku publicznego, a także gdy uzyskane informacje wskazują na zaawansowaną fazę przygotowań do ataku.
Stopień alarmowy a stopień alarmowy CRP
System klasyfikacji zagrożeń terrorystycznych rozgałęzia się na dwa typy. Drugi z nich, stopień alarmowy CRP, odnosi się do zdarzeń w obrębie systemów teleinformatycznych organów administracji publicznej i składowych infrastruktury krytycznej. Najkrócej ujmując: jest środkiem prewencyjnym w cyberprzestrzeni.
Stopnie alarmowe a uprawnienia właściwych służb
Każdy kolejny stopień alarmowy zwiększa zakres uprawnień organów ścigania. Głosy sprzeciwu doszukują się w sposobie walki z terroryzmem, prób zamachu na demokrację. W zależności od stadium zagrożenia, wprowadzane są m. in. takie przedsięwzięcia, jak:
- ALFA – wzmożona kontrola obiektów użyteczności publicznej,
- BRAVO – zakaz wstępu do przedszkoli, szkół i uczelni osobom postronnym,
- CHARLIE – ograniczenie liczby miejsc ogólnodostępnych w obiektach i ich rejonach,
- DELTA – identyfikacja pojazdów w rejonie obiektu, a w uzasadnionych przypadkach, także ich relokacji.
Przypadki wprowadzenia stopni alarmowych w Polsce
Ustawa o działaniach antyterrorystycznych została wprowadzona w przyspieszonym tempie, przed szczytem NATO w Warszawie (ALFA na obszarze miasta) i 21. Światowymi Dniami Młodzieży w Krakowie (ALFA i BRAVO-CRP w całym kraju). Wydarzenia te wymagały szczególnego przygotowania pod kątem bezpieczeństwa, jednocześnie stając się testem dla nowych rozwiązań prawnych.
Kolejny raz Prezes Rady Minister skorzystał z ustawy dopiero 2 lata później, przy okazji 24. Sesji Konferencji Stron Ramowej Konwencji ONZ w sprawie zmian klimatu (COP24) w Katowicach, ale i wtedy zdecydował się jedynie na pierwszy stopień alarmowy, na obszarze województwa śląskiego i Krakowa.
Inne przykłady wprowadzenia stopni alarmowych to:
- spotkanie ministerialne dotyczące bezpieczeństwa na Bliskim Wschodzie w Warszawie (2019 r.) – ALFA i BRAVO-CRP na obszarze miasta,
- wybory do Parlamentu Europejskiego (2019 r.) – BRAVO-CRP w całym kraju,
- obchody 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej (2019 r.) – ALFA i ALFA-CRP również na całym terytorium RP,
- Szczyt Cyfrowy ONZ w Katowicach (2021 r.) – ALFA-CRP w całej Polsce
Pierwszy raz trzeci stopień alarmowy CHARLIE-CRP wprowadzono 21 lutego 2022 roku (od 21:00) na skutek zbrojnego ataku na Ukrainę, a także działań hybrydowych ze strony Rosji i Białorusi (takie stanowisko prezentuje gov.pl). Niespełna dwa miesiące później, doszedł do niego drugi stopień alarmowy BRAVO. Obydwa obecnie obowiązują na terenie całej RP.
Stopnie zagrożenia terrorystycznego w innych krajach
Sposoby klasyfikowania zagrożeń oraz ich wpływ na funkcjonowanie kraju nie są ujednolicone dla wszystkich państw. O ile w Polsce nazewnictwo stopni alarmowych wywodzi się z terminologii NATO, tak na przykład Stany Zjednoczone określają poziomy za pomocą kolorów.
Skala zagrożenia terrorystycznego w USA
Najpopularniejszy, pomarańczowy alarm w USA, oznacza stan podwyższonej czujności. Lokalne władze wraz z policją mogą samodzielnie podejmować dodatkowe środki bezpieczeństwa, takie jak zwiększenie kontroli na przejściach granicznych czy ograniczenie korzystania z wybranych tras lotniczych.
Dla porównania, czerwony alarm wskazuje na stan bezpośrednio po ataku lub tuż chwilę przed. Żółty jest odpowiednikiem stopnia BRAVO, a niebieski – ALFA. Dodatkowo występuje także alarm zielony, który wskazuje na niewielkie ryzyko wystąpienia terroryzmu.
Vigipirate – francuski program nadzoru antyterrorystycznego
Na kolorach opiera się także rządowy plan Vigipirate, który powstał już w 1978 r. Obowiązuje on nie tylko we Francji, ale również w państwach sąsiedzkich. Podobnie jak w Polsce, program jest nadzorowany przez Premiera.
Vigipirate dzieli analizowanie zagrożenia na 3 części: czujność, zapobieganie i ochronę. Ryzyko wystąpienia ataku określają wspomniane kolory: żółty, pomarańczowy, czerwony oraz szkarłatny.
Stopnie alarmowe a zagrożenie terrorystyczne – FAQ
Poznaj odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania!
Stopnie alarmowe w Polsce – co oznaczają?
Stopnie alarmowe wprowadza Premier Rady Ministrów na podstawie ustawy o działaniach antyterrorystycznych. Wskazują one na poziom ryzyka wystąpienia zdarzenia powodującego zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa oraz porządku publicznego.
Ile jest stopni zagrożenia terrorystycznego?
W Polsce są 4 stopnie alarmowe: ALFA, BRAVO, CHARLIE, DELTA, co wynika z ustawy o działaniach antyterrorystycznych.
Co oznacza ALFA, BRAVO, CHARLIE, DELTA?
Nazwy te wywodzą się z terminologii NATO i określają kolejne stopnie alarmowe.
Jakie są stopnie alarmowe CRP?
Stopnie alarmowe CRP odnoszą się do bezpieczeństwa w cyberprzestrzeni. Zostają wprowadzone w przypadku pojawienia się zagrożenia dla systemów teleinformatycznych organów administracji publicznej oraz tych wchodzących w skład infrastruktury krytycznej.
Jaki jest stopień zagrożenia terrorystycznego w Polsce?
Obecnie na całym terytorium RP obowiązują trzeci stopień alarmowy CRP oraz drugi stopień alarmowy (do 31.08.2023 r., do godziny 23:59). Ponadto polska infrastruktura energetyczna poza granicami kraju również jest objęta drugim stopniem alarmowym.