Blisko 2 miliony wiz dla imigrantów z Azji i Afryki na przestrzeni trzech ostatnich lat. Wiceminister Spraw Zagranicznych pomógł stworzyć nielegalny kanał przerzutu do Stanów Zjednoczonych. Nielegalni migranci udawali m. in. ekipy filmowe z Bollywood. Tusk nazywa to „największą aferą XXI wieku w Polsce”, a zagraniczne media piszą o “skandalu w antyimigracyjnym i populistycznym rządzie”. Ujawniamy kulisy wizowej korupcji w polskim rządzie!
Outsourcing: pośrednicy do procedury wizowej
Wiza dla cudzoziemców pochodzących spoza Unii Europejskiej jest podstawą do wjazdu do strefy Schengen (lub konkretnego kraju) i starania się o legalne zatrudnienie. Aby usprawnić proces jej uzyskania, rządy wprowadzają tzw. outsourcing obsługi ruchu wizowego, czyli angażują w proces firmy zewnętrzne. W ten sposób odciążają konsulaty. Nie jest to nic nowego: z takiego rozwiązania od lat korzystają m. in. Wielka Brytania, Kanada i Szwecja.
W czerwcu 2023 r., media informowały o projekcie rozporządzenia Ministerstwa Spraw Zagranicznych, które miało rozszerzyć outsourcing wizowy dla kolejnych państwach, m. in. Arabii Saudyjskiej, Armenii, Indii, Nigerii i Pakistanu. Zgodnie z nim, jeśli w danym kraju działają firmy zajmujące się nim, to jego obywatele mogliby składać wnioski bezpośrednio do resortu.
Projekt nie zakończył się sukcesem. Na początku lipca Wawrzyk nazwał go “urzędniczą pomyłką”, dlatego też został wycofany. Temat outsourcingu ucichł do września.
Wizy na czarnym rynku: międzynarodowe śledztwo
Jak opisuje “Gazeta Wyborcza”, 1 września 2023 roku agenci z Centralnego Biura Antykorupcyjnego wkroczyli do siedziby Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Na miejscu, w ramach międzynarodowego śledztwa dotyczącego nieprawidłowości przy składaniu wniosków wizowych, przesłuchali kierownictwo departamentu konsularnego i dyrektora generalnego MSZ.
Tego samego dnia Prezes Rady Ministrów Morawiecki odwołał wiceszefa MSZ Piotra Wawrzyka, a jako powód podał “brak satysfakcjonującej współpracy”. Poseł dotychczas był odpowiedzialny za sprawy konsularne, m. in. wydawanie zezwoleń na przekroczenie granicy.
Już wtedy dziennikarze wskazywali, że z pozyskanych przez nich informacji klaruje się obraz wielkiej afery korupcyjnej. Według jednego z źródeł Wyborczej, działania CBA mogły mieć związek z dochodzeniem na temat działalności międzynarodowych agencji pracy tymczasowej, prowadzonym w całej Europie.
Mówiło się, że system wiza-konsul, gdzie cudzoziemcy zaklepują miejsca w kolejce, stwarza możliwość dla nieuczciwych graczy. Firmy, które opanowały informatyczną umiejętność rezerwacji, wiedziały, kiedy są wolne miejsca, i w ułamku sekundy były one blokowane”. Według informacji „Rz” za pieniądze „można było obejść system„. Cudzoziemcy płacili zaś za otrzymanie polskiej wizy 4-5 tys. dol. – pisała Wyborcza.
Niedługo później dziennik wskazał na związek akcji CBA z śledztwem dotyczącym działalności indyjskiej spółki VFS Global. Ta zajmuje się outsourcingiem wizowym oraz specjalizuje się w usługach technologicznych dla rządów. Jej usługi certyfikuje 70 krajów.
Handel wizami na stoisku przed ambasadą w Afryce
7 września Radio ZET, na podstawie ustaleń Gierszewskiego i Gruca, ujawniło szczegóły przebiegu procederu w jednym z afrykańskich państw. Dziennikarzom śledczym udało się bowiem porozmawiać z jednym z wysoko postawionych urzędników MSZ, który anonimowo zgodził się opowiedzieć o znanym mu przypadku.
Przed naszą ambasadą stały stoiska, gdzie można było kupić już podstemplowane dokumenty, wystarczyło wpisać nazwisko. Wysłaliśmy tam kontrolę i zdecydowaliśmy o wstrzymaniu wydawania wiz – zdradził mężczyzna. Dodał, że decyzja o zawieszeniu po pewnym czasie została cofnięta i ponownie zaczęto wydawać zezwolenia.
Kto chce przedostać się z Afryki do Polski, ten idzie pod naszą ambasadę, kupuje na specjalnym stoisku podstemplowaną wizę, wpisuje swoje dane i w drogę! Polityka migracyjna PiS.
— Donald Tusk (@donaldtusk) September 7, 2023
Ekipa filmowa z Bollywood
Onet, powołując się na swoich informatorów z MSZ, odsłonił kolejne karty. Wawrzyk miał wymuszać na dyplomatach wydawanie wiz imigrantom. Część nazwisk argumentował nagrywaniem bollywoodzkiej produkcji w Polsce (ciekawe, czy z Janoszek w roli głównej). Pierwsze podejrzenia wzbudziło ich pochodzenie. Otóż “filmowy z Mumbaju” zamieszkiwali miasta, w których większość stanowi uboga, słabo wykształcona część społeczeństwa.
Okazało się, że jeden z aktorów nie potrafi pokazać w sieci żadnego fragmentu swego filmu. Choreograf nie umie tańczyć. Producent filmowy okazuje się rozwozicielem warzyw. Specjalistka od make-upu co prawda pracuje w zawodzie, ale nie pracuje przy filmach, lecz prowadzi punkt piękności na stacji benzynowej, które w Indiach są równocześnie centrami drobnych usług. W dodatku „filmowcy” nie mówią w żadnym języku poza lokalnym narzeczem gudźarackim. I znów: nigdzie wcześniej za granicę nie wyjeżdżali – ujawnia Stankiewicz, dziennikarz z Onetu, który miał wgląd do korespondencji dyplomatycznej i dokumentów MSZ.
Z informacji ustalonych przez “Rzeczpospolitą”, najwięcej pozytywnie rozpatrzonych wniosków o wizę, bo aż 44%, podchodziło właśnie od obywateli Indii.
Wizy pracownicze dla Ugandyjczyków
Co ciekawe, o nieprawidłowościach związanych z wizami mogliśmy usłyszeć już w maju tego roku. Wtedy też portal Watchdog Uganda informował, że do ugandyjskiego konsultanta Kwikriza Bruce’a zgłosiło się ponad 200 osób, które zapłaciły za dokumenty potrzebne do wyjazdu z kraju, a mimo to ich nie otrzymały. Straty sięgały nawet 4 tys. dolarów. Na tę sumę składały się opłaty dla pośredników, ubezpieczenie podróżne, zwrot za wniosek wizowy oraz odwołanie od negatywnej decyzji, jeśli takowa miała miejsce.
Śledztwo w sprawie nieprawidłowości przy wydawaniu wiz
Śledztwo w sprawie wizowej korupcji prowadzą Centralne Biuro Antykorupcyjne oraz Prokuratora Krajowa.14 września odbyła się konferencja prasowa, podczas której ich przedstawiciele podzielili się dotychczasowymi ustaleniami z dochodzenia.
To zostało wszczęte już na początku marca 2023 roku na podstawie materiałów dostarczonych przez CBA. Dotyczyło pośredniczenia w procedurach wizowych w zamian za korzyści majątkowe w stosunku do kilkuset wniosków złożonych na przestrzeni 1,5 roku.
Na dzień pisania artykułu (22.09), zarzuty usłyszało 7 osób, a 3 tymczasowo trafiły do aresztu. Doraźną kontrolę w resorcie zapowiedziała także Najwyższa Izba Kontroli.
Komentarz Prezydenta Dudy na temat afery wizowej
Na Forum Krynica 2023 w Krynicy Zdroju, wywołany do odpowiedzi przez dziennikarza TVP24, Prezydent RP Andrzej Duda zalecił unikanie spekulacji i bezpodstawnych oskarżeń. Kilka dni później jego narracja uległa jednak zmianie.
Jeszcze w 2014 i 2015 roku, przypominam państwu, kiedy były rządy PO-PSL, chciano przyjmować do Polski migrantów w systemie kwotowym, bez żadnej większej kontroli i to w tysiącach. Więc w porównaniu z tym, jakie wówczas było zagrożenie wynikające z tego, to, z czym mieliśmy do czynienia – z wjazdami do Polski na podstawie wydanych przez nasze konsulaty wiz, oczywiście musi to być dobrze zweryfikowane, czy przypadkiem nie było tam przekroczenia norm, czy nie doszło do jakichś działań o charakterze przestępczym, nielegalnym. Natomiast pamiętajmy o jednym: to było realizowane pod kontrolą polskich placówek dyplomatycznych – powiedział Prezydent RP Duda, przy okazji złożenia wieńca pod Pomnikiem Katyńskim w Jersey City (18.09).
Reakcja Komisji Europejskiej na aferę wizową
20 września niemiecki dziennik “Bild” ujawnił zainteresowanie aferą ze strony Komisji Europejskiej. Z jego ustaleń wynika, że Komisarz ds. wewnętrznych Ylva Johansson wysłał list do szefa MSZ, w którym domaga się szczegółowych wyjaśnień na temat skali oszustw i korupcji. Jako ostateczny termin odpowiedzi wskazał 3 października.
Oświadczenie VFS Global w sprawie afery wizowej
VFS Global, jedna z film świadczących usługi outsourcingu dla polskiego rządu, która została powiązana z aferą wizową przez Gazetę Wyborczą, wydała oświadczenie w tej sprawie. Zaprzeczyła swojemu udziałowi w wszelkich nieprawidłowościach i zaznaczyła, że żadne polskie organy nie podjęły działań w stosunku do niej.
VFS Global nigdy nie świadczyła ani nie świadczy usług dla państwa polskiego w Afryce. VFS Global nigdy nie obsługiwała ani nie prowadziła rozmów w sprawie obsługi Centrum Decyzji Wizowych MSZ w Łodzi. VFS Global nigdy nie świadczyło i nie świadczy usług pośrednictwa żadnego rodzaju, jak również nie rekrutuje zainteresowanych znalezieniem pracy w kraju wydającym wizy – brzmi fragment oświadczenia.
Konsekwencje afery wizowej
Choć nie znamy realnej skali oraz zasięgu sprzedaży polskich wiz na czarnym rynku, to wiemy, że taki proceder miał miejsce i nie ograniczał się on jedynie do państw Afryki czy Azji. Sama afera wizowa, bez względu na jej rozwiązanie, będzie miała długofalowe skutki gospodarcze, ekonomiczne i wizerunkowe.
Paraliż systemu wizowego
15 września MSZ poinformowało opinię publiczną, że rozwiązało wszystkie umowy z firmami świadczącymi usługi outsourcingu wizowego. Odczują to nie tylko migranci zarobkowi, ale także studenci, rolnicy oraz osoby, które starały się o wizę w celach rodzinnych. Dla innych państw Unii Europejskie to sygnał, że osoby z polskimi pozwoleniami na wyjazd przekroczyły granicę bez odpowiedniej kontroli.
Niedobór pracowników na krajowym rynku
Afera uderza także w gospodarkę. Polscy przedsiębiorcy już teraz obawiają się wydłużenia procesu zatrudniania cudzoziemców. Jeśli tak się stanie, doprowadzi to do niedoboru rąk do pracy. Obecnie obcokrajowcy, pochodzący ze 150 państw, stanowią 6,5% osób zatrudnionych w Polsce (stan na grudzień 2022 r.).
Gorszy wynik PIS-u w wyborach
Ponad 30% ankietowanych Polaków uważa, że afera wizowa odbije się na tegorocznych wynikach wyborów parlamentarnych i przede wszystkim wpłynie na wyniki PIS-u. Z drugiej strony blisko 40% jest przeciwnego zdania. Warto przy tym wspomnieć, że co 4 Polak nie słyszał o skandalu.
Osłabienie wizerunku Polski na arenie międzynarodowej
Bloomberg, największa na świecie agencja prasowa, pisze o “burzliwej kampanii” i przytacza słowa Tuska, który powiedział, że oskarżenia o czerpanie zysków z wiz migracyjnych wywołały oskarżenia o pod adresem PiS hipokryzję, ponieważ partia wykorzystuje narrację przeciwko migrantom spoza Europy. Nieprzychylne komentarze padają także ze strony m. in. amerykańskiej telewizji ABC, The South China Morning Post, BBC, Reuters i The Independent. To dla Polski kompromitacja i utrata zaufania sojuszników.
To największa afera, z jaką mierzyliśmy się w XXI wieku. Korupcja na najwyższych szczeblach władzy. (…) Ta sprawa rujnuje reputację naszego kraju, jako odpowiedzialnego członka demokratycznej wspólnoty wolnego świata, i naraża na szwank nasze bezpieczeństwo – powiedział Marszałek Senatu Tomasz Grodzki podczas telewizyjnego orędzia wyemitowanego 15 września.
Afera wizowa – wyjaśnienie
W rozpracowywanie afery wizowej zaangażowały się zagraniczne media, a polscy dziennikarze śledczy nieustannie dążą do ujawniania kolejnych nieprawidłowości. Na fali krytyki władze kolejnych państw, Komisja Europejska i opinia publiczna coraz mocniej naciskają na konkretne odniesienia do zarzutów. Mimo to nadużycie ze strony resortu wciąż pozostawia przestrzeń na domysły i spekulacje.
Faktem są płatne protekcje przy przyspieszaniu procedur wizowych w polskich placówkach dyplomatycznych. Objęte śledztwem wnioski dotyczyły wykonywania pracy na terenie naszego kraju, ale w tak wczesnym stadium sprawy Prokuratora Krajowa nie jest w stanie ujawnić więcej szczegółów.
Przeczytaj także: Afery podsłuchowe w Polsce – przegląd, omówienie, analiza
Źródła: sondaż IBRiS dla „Rzeczpospolitej i RMF FM, dane statystyczne GUS, Gazeta Wyborcza, PAP, Radio ZET, Onet