Czy istnieje zbrodnia doskonała? Dla Archiwum X: nie. Najlepsi analitycy i kryminolodzy wychodzą z założenia, że każdą zagadkę da się rozwiązać. Nieustannie pracują nad ujawnianiem sprawców przestępstw sprzed lat oraz badają zdarzenia z tzw. ciemnej liczby zabójstw. A ich spektakularne sukcesy na koncie są ostatnią nadzieją dla rodzin ofiar. Odkryj kulisy pracy polskiego Archiwum X!
Archiwum X a ciemna liczba przestępstw
Błędy i uchybienia w śledztwie, niewystarczające dowody, brak ciała ofiary. Jeszcze 30 lat temu akta spraw niewykrytych trafiały do szuflady, a sprawcy przestępstw pozostawali bezkarni. Potrzeba zaradzenia temu problemowi doprowadziła do wydzielenia zespołu odpowiedzialnego za rozwiązywanie “trudnych” przestępstw.
Pierwszy taki team w Polsce został powołany w styczniu 2004 roku, tuż po wyjaśnieniu głośnej sprawy “Hakowego” – mężczyzny atakującego kobiety na Podhalu. Co ciekawe, polskie Archiwum X było jedyną tego typu jednostką w Europie.
Archiwum X – czym jest i jaką rolę pełni?
“Archiwum X” to nazwa potoczna, chętnie wykorzystywana przez media w celu podniesienia atrakcyjności prezentowanego materiału. Mówiąc o nim, mamy na myśli zinstytucjonalizowane zespoły do spraw Przestępstw Niewykrytych – komórki organizacyjne o charakterze operacyjno-śledczym, które są tworzone zarówno przez czynnych jak i emerytowanych funkcjonariuszy Policji.
Do najważniejszych zadań Archiwum X należą:
- analiza zabójstw umorzonych z powodu braku wykrycia sprawcy,
- analiza naturalnych zgonów, samobójstw i nieszczęśliwych wypadków w celu zweryfikowania przyczyny śmierci, a w konsekwencji odtajnienia czynu zabronionego z tzw. ciemniej listy przestępstw,
- prowadzenie spraw operacyjnych i postępowań przygotowawczych w ujawnionych sprawach.
Co oznacza ciemna liczba przestępstw?
Wszelkie zdarzenia, które nie zostały odnotowane w oficjalnych danych na temat czynów karnych, zaliczają się do ciemnej liczby przestępstw. Niezgłoszona przemoc psychiczna w rodzinie, zatajony z powodu wstydu gwałt, kradzież w cyberprzestrzeni – każdy z tych przykładów jest czynem prawnie zabronionym, ale nie wlicza się w policyjne statystyki.
Dlaczego? Powody mogą być dwa: nieprawidłowe zakwalifikowanie sprawy (np. jako nieszczęśliwy wypadek zamiast morderstwa) lub nieujawnienie zdarzenia.
Jak działa Archiwum X? Charakterystyka zespołu i jego pracy
Choć policja nie ujawnia, jak dokładnie namierza sprawców przestępstw nawet po 30. latach od ich popełnienia, to byli funkcjonariusze czasami zdradzają pojedyncze szczegóły dotyczące ich pracy.
Wymagania wobec kandydata do Archiwum X
Funkcjonariusze z Archiwum X, nazywani policjantami od przypadków beznadziejnych, to świetni analitycy i kryminolodzy po specjalistycznych szkoleniach. Ich praca wymaga umiejętności niekonwencjonalnego myślenia oraz ogromnych nakładów finansowych. Co więcej, zawsze jest trudna i czasochłonna.
Ze względu na specyfikę pracy, od kandydata oczekuje się m. in.:
- zaangażowania w pracę zespołową,
- znajomości prawa procesowego,
- zdolności analitycznych,
- znajomości specyfikacji czynności dochodzeniowo-śledczych i operacyjno-rozpoznawczych,
- dyspozycyjności.
Przebieg pracy Archiwum X
Rozwiązanie jednej sprawy wymaga kooperacji wielu podmiotów, m. in. medyków sądowych, genetyków, płetwonurków, psychologów oraz antropologów. Archiwum X w pełni wykorzystuje możliwości współczesnej kryminalistyki i nauk sądowych, takich jak toksykologia czy entomologia sądowa. Ponownie lustruje akta spraw, weryfikuje ślady genetyczne, a nawet przesłuchuje świadków.
Polskie Archiwum X: 3 sprawy rozwiązane po latach
Każda sprawa jest inna i wymaga indywidualnego podejścia. Z tego powodu zespoły do spraw Przestępstw Niewykrytych nie działają schematycznie. Na ich pracę składają się różne zadania, które – w zależności od sprawy – mogą być pominięte lub rozszerzone.
Najczęściej Archiwum X wraca do akt, gdy:
- może wykorzystać nowoczesne techniki kryminalistyczne,
- rozwiązanie nastąpi przed upływem terminu przedawnienia karalności,
- pojawiły się nowe informacje, dowody lub tropy w sprawie,
- ofiara przestępstwa została zidentyfikowana.
Jakimi sprawami zajęło się Archiwum X i udało mu się je rozwiązać? Przypominamy niektóre z sukcesów! Ostrzeżenie: treść zawiera treści, które mogą być szokujące/drastyczne.
Kostium z ciała ofiary – zabójstwo Katarzyny Z.
Sprawa brutalnego zabójstwa o kryptonimie “Skóra” odbiła się głośnym echem nie tylko w Polsce, ale także za granicą. Nad rozwiązaniem zagadki pracowała krakowska policja wraz z ekspertami z Europy Południowej i FBI.
Mimo wykonania badań DNA, wykorzystywania nowatorskich badań, a także stworzenia trójwymiarowego obrazu zbrodni (po raz pierwszy na świecie), sprawca przez ponad 23 lata pozostawał bezkarny. Dopiero w 2023 zabójca młodej krakowianki, której ciało zostało oskórowane i rozczłonkowane, usłyszał wyrok. Karę dożywotniego pozbawienia wolności.
Specjaliści sugerują, że Robert J. zainspirował się filmem “Milczenie owiec”, a konkretnie postacią Bufallo Billa, który mordował kobiety i obdzierał je ze skóry.
17 ciosów nożem – zabójstwo 10-latka w Lisewie
10 lat po brutalnej zbrodni w okolicach Malborka, w 2012 roku policjanci z Archiwum X zatrzymali mężczyznę podejrzanego o zabójstwo 10-latka. Chłopiec zmarł na skutek 17 ciosów nożem w okolice serca.
Do rozwiązania sprawy doszło dzięki ponownemu przeanalizowaniu jej akt. Funkcjonariusze przesłuchali ponad 100 dodatkowych świadków, a także skorzystali z osiągnąć medycyny sądowej oraz technik z zakresu mechanoskopii. Zgromadzone dowody umożliwiły im oskarżenie Piotra T.
Zwłoki nastolatki w lesie – zabójstwo Ewy z Zbylutowa
W 2015 roku policjanci z wrocławskiego Archiwum X zatrzymali mężczyznę, który w 1993 r. ze szczególnym okrucieństwem zamordował 15-latkę. Tak jak w poprzednim przypadku, śledczy ponownie wrócili do akt sprawy, wzbogacając je o kolejne przesłuchania i ekspertyzy. Sprawcy szukali nie tylko w Polsce, ale również za granicą. Przełom nastąpił m. in. dzięki badaniom DNA, których ówcześnie nie wykonywano. Jan G., początkowo ukarany dożywociem, ostatecznie został pozbawiony wolności na 25 lat.
Przeczytaj także: Zaginięcie Iwony Wieczorek: nowe teorie spiskowe i recenzja serialu
Archiwum X – FAQ
Poznaj odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania!
Czy w Polsce jest Archiwum X?
Archiwum X to nieformalne określenie zespołu do spraw Przestępstw Niewykrytych, który działa przy komendzie wojewódzkiej Policji (obecnie we wszystkich województwach w Polsce i dodatkowo przy Komendzie Głównej Policji). Jego metody pracy, jak również nazwiska członków, nie są jawne.
Kiedy sprawa trafia do Archiwum X?
Do policyjnego Archiwum X trafiają sprawy sprzed lat, których sprawcy nie wykryto, oraz zdarzenia zaliczane do ciemnej liczby przestępstw.
Jakie sprawy rozwiązało Archiwum X?
O bieżących wynikach prac Archiwum X można przeczytać na stronie głównej Policji pod związanym z nim tagiem: https://policja.pl/pol/tagi/70,archiwum-X.html
Jak wygląda praca w Archiwum X?
Zasady pracy i obowiązki funkcjonariuszy są objęte tajemnicą. Wiadomo jednak, że nie wpisują się one w żadne schematy: w zależności od sprawy, zadania różnią się.