Aż w 88 krajach nadal obowiązuje kara śmierci. Takie wyroki raczej są kojarzone ze Stanami Zjednoczonymi, daleką Azją i państwami Bliskiego Wschodu, ale w Europie również mają miejsce. Nasz wschodni sąsiad – Białoruś – jest jedynym państwem w regionie przeprowadzającym egzekucje. O tym, za co można w tym kraju stracić życie, przeczytasz w naszym artykule.
Skąd się wzięła kara śmierci na Białorusi?
Od 1922 roku Białoruś należała do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Wówczas tamtejsze władze komunistyczne często praktykowały karę śmierci jako środek represji politycznych.
Po rozpadzie ZSRR w 1991 roku i uzyskaniu niepodległości, władze Białorusi postanowiły pozostawić prawo do orzekania wyroków skazujących na śmierć. Reguluje to artykuł 24. Konstytucji Białorusi, który mówi: “Do czasu jej zniesienia kara śmierci może być stosowana zgodnie z prawem jako nadzwyczajny środek kary za szczególnie poważne przestępstwa i tylko zgodnie z wyrokiem sądu”.
Tym samym został to jedyny kraj w Europie, w którym wykonuje się zasądzone egzekucje. Od lat 90 dopuszczono się ich ponad 400 razy. Dokładna liczba nie jest znana, ponieważ informacje na ten temat nie są upubliczniane.
Za co grozi kara śmierci na Białorusi?
Wyroki skazujące na śmierć stosuje się tylko w wyjątkowych przypadkach. Białoruski kodeks karny przewiduje taką karę za ok. 14 przestępstw. Wśród nich znajdują się zabójstwa, zbrodnie przeciwko ludzkości, terroryzm i usiłowanie jego przeprowadzenia, czy dywersja. Obecny dyktator Białorusi Aleksandr Łukaszenka planuje wprowadzić również karę śmierci za zdradę stanu.
Istnieją jednak wyjątki, kiedy nie orzeka się tego najsurowszego wyroku. Skazane na śmierć nie mogą zostać kobiety, osoby, które nie ukończyły 18 lat, oraz mężczyźni po 65. roku życia. Ponadto przed egzekucją może uchronić prawo łaski należące do prezydenta Białorusi. Wprowadzono je w 2004 roku i dotychczas Aleksandr Łukaszenka skorzystał z niego tylko dwa razy. Zamienia ono karę śmierci na dożywotnie więzienie bez możliwości wyjścia warunkowego.
Proces egzekucji kary śmierci na Białorusi
Wszyscy skazani oczekują swojej kary w Areszcie Śledczym nr 1 w Mińsku. Cele śmierci znajdują się w piwnicach budynku. Są bardzo ciasne, a światło w nich nigdy nie gaśnie. Co więcej, więźniowie nie mają prawa do spacerów. W tych bardzo złych warunkach mogą spędzić nawet kilka lat, zanim zostaną zabici.
Wyrok wykonuje się przez strzał z pistoletu w tył głowy. Skazani pozostają skuci kajdankami, mają zawiązane oczy i muszą klęczeć tyłem do egzekutora. Charakter egzekucji jest niepubliczny, a jedynymi świadkami są prokurator, przedstawiciel zakładu karnego oraz lekarz. Jeden z byłych pracowników tego aresztu ujawnił, że rozstrzelanie odbywało się niegdyś w oddalonym od Mińska lesie, gdzie od razu chowano sprawców. Teraz natomiast wszystko dzieje się w murach budynku.
Rodziny nie są informowane o wykonaniu kary. Nie przekazuje im się również ciała osadzonego. Tajemnicą państwową jest data egzekucji i miejsce pochówku. Zasadniczo nie wiadomo, co dzieje się z zabitymi, władza Białorusi może zrobić z nimi absolutnie wszystko.
W niektórych przypadkach pocztą przekazuje się rzeczy osobiste skazańca. Wówczas jest to sygnał dla rodziny, że dokonano egzekucji. Niemniej jednak paczka nie zawsze wysyłana jest od razu po śmierci. Zdarza się, że od momentu śmierci mija kilka miesięcy, a nawet lat.
Ostatnia egzekucja prawdopodobnie odbyła się 16 lipca 2022 roku. Jej ofiarą był Wiktar Skrundzik, który dopuścił się zabójstwa dwóch osób. Na wykonanie kary czekał 2 lata.
Krytyka i poparcie kary śmierci
W referendum, które przeprowadzono w 1996 roku, ponad 80% Białorusinów opowiedziało się za karą śmierci. Z biegiem lat poparcie dla takich wyroków cały czas maleje. W 2012 roku już tylko 40% obywateli wyraziło aprobatę. Natomiast w 2021 roku białoruskie MSW podjęło pracę nad zamianą egzekucji na karę dożywotniego pozbawienia wolności. Obserwując jednak obecną sytuację na Białorusi, nie wygląda na to, żeby tamtejsze władze miały zmienić prawo w tej kwestii.
Coraz więcej krajów rezygnuje z takiego sposobu wymierzania sprawiedliwości. Jednakże 2022 rok okazał się najbardziej obfity w kary śmierci od 5 lat. W porównaniu z rokiem poprzednim wykonano o 53% więcej egzekucji.
O jej zniesienie, również na Białorusi, walczy organizacja Amnesty International. Na każdy zapadający tam wyrok śmierci tworzy petycję do prezydenta Aleksandra Łukaszenki z prośbą o zastosowanie prawa łaski.
Kara śmierci na Białorusi – FAQ
Poznaj odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące kary śmierci na Białorusi!
Czy w Europie jest kara śmierci?
Jedynym krajem w Europie, który stosuje karę śmierci jest Białoruś.
Jak wyglądają egzekucje na Białorusi?
Karę śmierci na Białorusi wykonuje się strzałem w tył głowy.
Czy można uniknąć kary śmierci?
Od wykonania wyroku może uchronić prawo łaski, które przysługuje prezydentowi Białorusi.
Co się dzieje z ciałami rozstrzelanych więźniów?
Miejsce i data pochówku są objęte tajemnicą państwową. Nie wiadomo, co białoruskie władze robią z ciałami więźniów.
Za co można zostać skazanym na śmierć na Białorusi?
Karę śmierci na Białorusi stosuje się w wyjątkowych przypadkach, bardzo ciężkich przestępstw takich jak zabójstwo, terroryzm czy np. ludobójstwo.