Zaginięcie dziecka – co zrobić? Jak temu zapobiec?

Zbliżające się rozpoczęcie roku szkolnego to żadna wymówka, aby odetchnąć z ulgą, że nasze dziecko będzie bezpieczne. Nie tylko wakacyjny czas beztroski stanowi zagrożenie dla małoletnich. Istnieją negatywne zjawiska, które w rzeczywistości społecznej funkcjonują permanentnie – takie jak zaginięcia.

Liczba zaginionych dzieci rokrocznie wzrasta. Niemalże 40% wszystkich zgłoszonych zaginięć w 2014 r. stanowiły zaginięcia osób małoletnich.

Kiedy zaginie dziecko, pierwszą reakcją jest szok, niedowierzanie i pretensje do losu, a często także do siebie. O brak opieki i dostatecznego zainteresowania własnym potomkiem. Aby zminimalizować ryzyko, że nasze dziecko zaginie, należy przede wszystkim się nim interesować. Brzmi banalnie. Doświadczenia rodzin zaginionych dzieci, Policji i instytucji współpracujących w poszukiwaniach pokazują jednak, że w tym banale tkwi całe clou problemu.

Jakie są przyczyny zaginięć dzieci?

Niestety zbyt często pozostają same bez opieki, chociaż wydawać by się mogło, że oczywiste jest zapewnienie im opiekuna. Małe dzieci nie potrafią ocenić ryzyka ani przewidywać następstw swoich zachowań. Na ulicach, podwórkach, placach zabaw czeka na nie wiele zagrożeń: począwszy od zagubienia, poprzez wypadek, na staniu się ofiarą przestępstwa (np. pedofilii, porwania, zabójstwa) skończywszy. Kontrowersyjne pozostaje także pozostawianie dziecka samego w domu. Dzieci do 10-tego roku życia absolutnie nie powinny być same. W przypadku starszych dzieci należy obiektywnie ocenić ich dojrzałość, emocjonalność i umiejętność reagowania w sytuacjach kryzysowych (np. gdy obcy zapuka do drzwi).

Coraz częstszym w ostatnich latach zjawiskiem są tzw. porwania rodzicielskie. Mają one miejsce w sytuacjach, gdy jeden z rodziców pozbawiony jest (częściowo lub całkowicie) opieki nad dzieckiem. Negatywne relacje byłych partnerów życiowych coraz częściej przekładają się na dzieci, które stają się kartą przetargową w toczonym przez nich konflikcie.

Jak chronić dziecko przed zaginięciem?

W 2015 r. amerykański YouTuber Joey Salads przeprowadził społeczny eksperyment na jednym z placów zabaw. Uroczy szczeniak i propozycja zobaczenia reszty psów powodowała, że dzieci chętnie podawały mu rękę i odchodziły, zostawiając zszokowane matki na ławkach.

Czy to oznacza, że wytarty slogan „Nie rozmawiaj z obcym!” nie ma sensu? Nie. W przypadku małego dziecka musi on być jednak powtarzany regularnie i konsekwentnie do momentu, w którym dziecko zrozumie, że zakaz rozmowy z obcym nie jest jedynie fanaberią rodzica, a świadomym działaniem ukierunkowanym na zapewnienie mu bezpieczeństwa. Dlatego zrozumiale trzeba odpowiadać na pytanie dziecka: „Dlaczego?”.

Oswajanie dziecka z faktem istnienia zła, agresji i przemocy nie jest niczym złym. Nie chodzi o wzbudzaniu w nim przesadnego strachu, a jedynie o uświadomienie elementarnych prawd funkcjonujących w świecie. To konieczny etap socjalizacji. Dziecko musi rozumieć, że nie każdy może mieć względem niego dobre intencje i nie każdy, kto podaje mu cukierek i dłoń, naprawdę zaprowadzi go do mamy, taty, małych szczeniaczków czy fabryki słodyczy.

Dlaczego ofiarami zaginięć stają się nastolatkowie?

Nie bez znaczenia pozostaje także środowisko, z którym obcuje dziecko. Ten aspekt jest szczególnie istotny w przypadku nastolatków. Jak wskazują dane statystyczne, największy odsetek zaginionych dzieci stanowi grupa wiekowa 14-17 lat (w 2014 r. – 6 616 dzieci). Powody ich zniknięć to najczęściej ucieczki z miejsca zamieszkania, które według Policji dotyczą rocznie 4 tysięcy nastolatków. Są one efektem problemów interpersonalnych występujących nie tylko w środowisku rodzinnym, ale także rówieśniczym. Brak akceptacji powoduje obniżenie samooceny i w konsekwencji implikuje poczucie bycia niepotrzebnym. Dla nastolatków trudności w komunikacji ze znajomymi są bardzo ważne i nie powinny być przez rodziców marginalizowane. Istotnym jest okazywanie wsparcia i zainteresowania.

Powodów do ucieczek dostarczają także zachowania patologiczne, związane szczególnie ze spożywaniem alkoholu, narkotyków i doświadczaniem przemocy (także psychicznej). Z nastolatkiem należy rozmawiać szczerze o problemach oraz budować zaufanie i więź, która sprawi, że w sytuacjach dla niego trudnych pomocy będzie szukać właśnie u bliskich.

Zaginięcia a rozwój techniki – wsparcie czy zagrożenie?

Dostęp do technologii i wszechobecnego Internetu, pomimo różnorodnych kampanii informacyjnych, nadal stwarza zagrożenie dla naszych pociech. Surfowanie w sieci bez kontroli stanowi niebezpieczeństwo nawiązywania niepożądanych znajomości na portalach chatowych i społecznościowych. Dzieci i nastolatkowie patrzą na świat zupełnie inaczej niż dorośli. Nie rozumieją, że w sieci nie każdy musi być tym, za kogo się podaje. Z pomocą przychodzą wówczas programy blokujące określone strony internetowe i monitorujące czas korzystania z Internetu. Najpewniejsze są jednak metody najprostsze. Wystarczy zaangażowanie rodzica, zainteresowanie życiem dziecka i pokazywanie istoty różnic pomiędzy światem rzeczywistym a wirtualnym.

Z drugiej strony dostęp do nowych technologii jest także sprzymierzeńcem w zadbaniu o bezpieczeństwo naszego dziecka. Dlatego też w naszym asortymencie można znaleźć lokalizatory GPS, które podają aktualne miejsce przebywania monitorowanego dziecka.

Dla młodszych dzieci polecany jest szczególnie lokalizator P66, który z łatwością można umieścić w opcjonalnej maskotce żółwia. Jest on w stanie pracować nieustannie przez 12 godzin, dzięki czemu możemy przez cały dzień kontrolować miejsce pobytu dziecka. Jest to szczególnie przydatne, kiedy musimy spędzić cały dzień w pracy lub gdy zostawiamy dziecko pod czyjąś opieką. Bardzo ważną funkcją w lokalizatorze jest przycisk SOS, który pozwoli dziecku na natychmiastowe połączenie z wprowadzonym wcześniej numerem alarmowym (np. rodzica) w sytuacji zagrożenia.

Lokalizator P66 jest niewielki, mało waży, a umieszczony w zabawce jest niewidoczny i w sposób dyskretny pozwala na lokalizację miejsca pobytu aż do 8 metrów.

Twoje dziecko codziennie jeździ na rowerze? Lokalizator GPS-305, choć docelowo służy do lokalizacji roweru w przypadku kradzieży, spełniać może także dodatkową funkcję kontroli dziecka, które wybrało się na przejażdżkę rowerem z wmontowanym urządzeniem. Ze względu na montaż lokalizatora w rurze sterowej jest niewidoczny, a ponadto nie istnieje możliwość jego zagubienia ani usunięcia bez odpowiednich narzędzi. Czas jego pracy zależny jest od wykorzystanego trybu raportowania i wynosi od 5 godzin do 30 dni. Istotną możliwością jest określenie bezpiecznej strefy, po której może poruszać się rower, a więc i nasze podróżujące dziecko. Po przekroczeniu granic strefy zostaje wysyłane powiadomienie, pozwalające rodzicom szybko zareagować.

Największą precyzją określenia lokalizacji poszczyć się może nadajnik umieszczony w lokalizatorze GL300 – nawet do 2 metrów. Podobnie jak w przypadku GPS-350 istnieje opcja wytyczania bezpiecznych obszarów, po których może poruszać się dziecko (np. podwórko, ogród, okolice szkoły bądź trasa, którą dziecko wraca do domu). Każde przekroczenie tej strefy skutkuje natychmiastową informacją dla rodzica. Czas pracy lokalizatora GL300 wynosi aż do 10 dni przy zastosowaniu funkcji namierzania w odstępach 10-minutowych.

Sposobów na zmniejszenie prawdopodobieństwa, że nasze dziecko stanie się osobą zaginioną, jest wiele.

– Jest to jednak sytuacja, w której nie warto decydować się na tylko jeden z nich. Opieka, wsparcie, zaangażowanie, a także kontrola są niezbędne, abyśmy nigdy nie musieli zmierzyć się z tak niezwykle trudną sytuacją i narażać na utratę zdrowia lub życia najważniejszej przecież dla nas osoby – twierdzi Aneta Urbaniak, specjalistka ds. poszukiwań osób zaginionych, reprezentująca Stowarzyszenie Bez Śladu.

Co robić, kiedy dziecko zaginie?

Zaginięcie dziecka traktowane jest zawsze priorytetowo, w związku z czym dziecko zostaje oznaczone jako osoba zaginiona kategorii III (samowolne oddalenie lub porwanie rodzicielskie) bądź kategorii I (jeżeli ma mniej niż 15 lat, jej zaginięcie zgłoszone zostało po raz pierwszy i istnieje podejrzenie zagrożenia jej życia, zdrowia i wolności).

1. Zaginięcie należy zgłosić natychmiast. Bez wątpienia to właśnie czas jest największym sprzymierzeńcem podjętych działań! Według danych Departamentu Sprawiedliwości USA spośród dzieci uprowadzonych i w konsekwencji zabitych przez porywaczy, aż 74% straciło życie w ciągu 3 godzin od porwania. Funkcjonujący w świadomości społecznej mit o możliwości przyjęcia zawiadomienia o zaginięciu dopiero po upływie karencji 48 godzin nie pokrywa się w żaden sposób z rzeczywistością w przypadku zaginięć zarówno dorosłych, a tym bardziej dzieci.

2. Policji należy przekazać aktualne zdjęcie dziecka i wszelkie możliwe informacje na jego temat (ubiór, choroby, stan psychiczny). Jeżeli zaginięcie spełnia kryteria do uruchomienia Child Alert, należy się tego domagać (choć w takim wypadku powinno się to odbyć obowiązkowo). Wnioski o jego uruchomienie trafiają do Centrum Poszukiwań Osób Zaginionych Komendy Głównej Policji. System ten funkcjonuje na terenie Polski od 2013 r., wspierając poszukiwania zaginionych małoletnich. Natychmiastowo rozpowszechnia informację o zaginionym za pomocą współpracujących środków masowego przekazu, także za granicami kraju. Dotychczas w Polsce system ten uruchamiany był dwukrotnie.

3. Powinno się także sprawdzić miejsca do których dziecko mogło się udać, np. dziadkowie, wujostwo, znajomi. W przypadku mniejszych dzieci należy sprawdzić miejsca w okolicy domu, które dziecko dobrze zna, np. ulubione parki, place zabaw.

4. Zaangażowanie jak największej liczby osób w poszukiwania może przynieść korzyści. Poza rodziną i znajomymi warto zgłosić zaginięcie do organizacji pozarządowych świadczących tego rodzaju pomoc. Wolontariusze czynnie angażują się w poszukiwania, tworzą i rozpowszechniają plakaty informacyjne, świadczą pomoc prawną i psychologiczną. Zaginięcie można zgłosić m.in. do Fundacji ITAKA poprzez Telefon w sprawie zaginionego dziecka i nastolatka (numer 116 000) lub Stowarzyszenia Bez Śladu wspierającego Rodziny Osób Zaginionych z siedzibą w Świdnicy – także poprzez kontakt mailowy.

30 sierpnia obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Pamięci Osób Zaginionych, zainicjowany przez FEDEFAM (Fighting Against Forced Disappearances in Latin America), organizacji założonej w 1981 roku. Z kolei 25 maja na całym świecie obchodzi się Międzynarodowy Dzień Dziecka Zaginionego – chociaż policjanci w Polsce w ten dzień przeprowadzają zajęcia w szkołach podstawowych, gimnazjach i liceach, uświadamiając słuchaczy na temat zagrożeń, a media mówią głośno o zaginięciach, jako rodzice nigdy nie czekajmy z nauczeniem dziecka podstawowych zasad ostrożności i od jej najmłodszych lat przestrzegajmy pociechę przed zagrożeniami.