W dobie pandemii koronawirusa SARS-CoV-2 priorytetem numer jeden stało się opracowanie ogólnodostępnej szczepionki oraz sposobów na wykrywanie osób zarażonych. Choć na to pierwsze jeszcze trochę poczekamy, tak testy diagnostyczne od dłuższego czasu pomagają w ograniczaniu rozprzestrzeniania się choroby COVID-19. Jednym z najnowszych odkryć w tym obszarze są badania antygenowe, które łączą w sobie efektywność badań genetycznych z szybkością metod przesiewowych. Na czym polegają testy antygenowe i dlaczego są tak skuteczne? Zapraszamy po odpowiedzi.
Od samego początku pandemii koronawirusa SARS-CoV-2 liczba zarażeń zaczęła rosnąć w błyskawicznym tempie. Kraje, które początkowo odnotowywały „jedynie” kilkadziesiąt przypadków dziennie, zaledwie po kilku tygodniach mierzyły się już z setkami – a wkrótce potem tysiącami – wykrytych zarażeń w ciągu doby. Przyczyny takiego stanu rzeczy są z grubsza dwie.
Przede wszystkim SARS-CoV-2 cechuje się bardzo wysokim stopniem zaraźliwości, kilkakrotnie wyższym od wirusa grypy. Co więcej, wiele osób przechodzi chorobę COVID-19 bezobjawowo nieświadomie zarażając innych. Nic zatem dziwnego, że przeprowadzanie testów diagnostycznych stało się kwestią priorytetową na całym świecie.
Masowe badania przesiewowe ułatwiają identyfikowanie osób potencjalnie chorych, a dalsza diagnostyka pozwala na postawienie jednoznacznej diagnozy. Nim skupimy się na badaniach i testach antygenowych będących głównym tematem niniejszego artykułu, zestawmy ze sobą poszczególne rodzaje testów na koronawirusa.
Rodzaje testów na koronawirusa
Obecnie wykonywane są trzy typy badań na koronawirusa:
- badania krwi wykrywające przeciwciała IgG/IgM,
- badania genetyczne metodą RT PCR,
- badania antygenowe z wymazu z nosogardzieli.
Choć cel wszystkich tych badań jest jeden – wykrycie koronawirusa – to różnice pomiędzy tymi metodami są znaczące. Badania immunologiczne służą do identyfikacji białek odpornościowych IgG i IgM w krwi pełnej, surowicy lub osoczu. Obecność przeciwciał w organizmie wskazuje, że pacjent miał styczność z koronawirusem, Wykrycie przeciwciał nie przesądza o zarażeniu, a jedynie alarmuje o takiej możliwości. Tym samym badania immunologiczne mają jedynie charakter przesiewowy.
Ich rola jest jednak niebagatelna – wykonywanie badań na masową skalę umożliwia identyfikację i odizolowanie osób potencjalnie chorych na COVID-19, co naturalnie przekłada się na ograniczenie skutków pandemii. Można je też wykorzystać w celu identyfikowania osób z nabytą odpornością by pozyskać terapeutyczne osocze, monitorowania stanu zdrowia pacjentów lub do testowania skuteczności szczepionek.
W przeciwieństwie do poprzedniej metody badania genetyczne pozwalają na postawienie pewnej diagnozy. Testy genetyczne wykonywane są metodą RT-PCR, która polega na dokonywaniu procesu odwrotnej transkrypcji powielającej materiał genetyczny. W efekcie z próbki badawczej (wymaz z gardła lub płyn z płukania oskrzelowo-pęcherzykowego) wyodrębnione zostaje RNA koronawirusa.
Badania genetyczne mają dwie słabsze strony. Przede wszystkim czas oczekiwania na wynik wynosi średnio 3 godziny (a czasem i dużo więcej), co utrudnia wykonywanie testów na większą skalę. Najważniejszą przeszkodę stanowi fakt, że metoda genetyczna wymaga dostępu do specjalistycznej aparatury PCR obsługiwanej przez wykwalifikowany personel medyczny. Koszt takiej maszyny może sięgnąć nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych.
Test antygenowy na koronawirusa – jak działają?
W ten sposób przechodzimy do badań antygenowych, które w najprostszych słowach można określić jako złoty środek i połączenie zalet obu poprzednich metod. Proces opiera się na identyfikacji antygenów koronawirusa SARS-CoV-2 w próbce z gardła lub nosogardzieli (zależnie od konkretnego testu). W dużym uproszczeniu antygen jest związkiem chemicznym o zróżnicowanej budowie, który po wniknięciu w organizm pobudza układ odpornościowy prowadząc do produkcji swoistych przeciwciał.
Jeżeli więc badanie diagnostyczne wykryje ślad antygenu właściwego dla koronawirusa SARS-CoV-2 będzie to wskazywało na infekcję wirusową. Test antygenowy rekomendowany jest do użytku wobec osób w początkowym stadium choroby (ok. 5-7 dni), kiedy to następuje intensywna replikacja koronawirusa. Sprawdzonym produktem z tej kategorii jest zestaw testów diagnostycznych marki Wondfo zawierający wszelkie niezbędne komponenty, które umożliwiają wykonanie 20 badań.
Badanie antygenowe – wynik w 15 minut
Test antygenowy ma wiele zalet, przede wszystkim bardzo krótki czas oczekiwania na wynik – zaledwie 15-30 minut. Są też bardzo łatwe do wykonania i nie wymagają przy tym skomplikowanej aparatury – podstawowe wyposażenie laboratoryjne w zupełności wystarczy. Test antygenowy posiada nieco mniejszą czułość od badań genetycznych, na tyle jednak wysoką by ich wynik mógł służyć jako podstawa do stwierdzenia o zarażeniu. Właśnie dzięki temu metoda antygenowa uzyskała oficjalną aprobatę WHO, ostatnio zaś Ministerstwo Zdrowia dopuściło ją do diagnostyki w Polsce.
Trzeba mieć na uwadze, że testy antygenowe (podobnie zresztą jak dwie poprzednie metody) nie nadają się do użytku domowego. Można wykonać je wyłącznie w sterylnych warunkach laboratoryjnych z odpowiednim wyposażeniem do bezpiecznego pobierania i późniejszej utylizacji próbek.
Ze względu na niskie koszta eksploatacji i cenę antygenowe badania na koronawirusa mogą służyć jako uzupełnienie badań RT-PCR lub też ich zamiennik w laboratoriach i lecznicach niewyposażonych w odpowiednią aparaturę. Badania wykorzystywane są również – podobnie jak testy przesiewowe – do gromadzenia wiedzy na temat stanu epidemiologicznego.
Test antygenowy stanowi zatem skuteczny i niedrogi sposób na pewne zdiagnozowanie choroby COVID-19. Nieinwazyjne pobieranie próbki badawczej, wysoka czułość, niska cena i krótki czas oczekiwania na wynik składają się na prawdopodobnie najefektywniejszą metodę badawczą dostępną na rynku biorąc pod uwagę stosunek ceny do oferowanych możliwości.