Sterowanie pogodą – kiedyś pomysł godny opowiadań science fiction, dziś codzienność w Chinach, Rosji i USA. Jak można wywołać opady deszczu? Co to zasiewanie chmur i czy jest bezpieczne? Poznaj odpowiedzi!
Wywoływanie deszczu – nie tylko przez szamanów?
Kiedyś człowiek nie potrafił radzić sobie z kaprysami przyrody. Pogoda była nieprzewidywalna: odbierała życie, niszczyła uprawy, sprawiała, że codzienność ludzi była od niej uzależniona.
Nic dziwnego, że od najdawniejszych czasów ludzkość próbowała nad nią zapanować. Szamańskie tańce czy opisana przez Homera historia króla Agamemnona, który chcąc zapewnić pomyślne warunki do żeglugi wojskowej, chciał zabić swoje dziecko, udowadniają, że chęć zapanowania nad pogodą była w nas od samego początku.
Pierwsza, prawdziwie skuteczna metoda została opracowana przypadkiem. W 1946 roku Vincent Schaefer na zlecenie amerykańskiej armii opracował technikę zabezpieczającą samoloty przed zamarzaniem wody na skrzydłach – skutkiem ubocznym tego rozwiązania udowodniły że suchy lód rozpylony na dużej wysokości może opadać na dół, tworząc deszcz.
Chwilę później, zamiast suchego lodu, zaczęto wykorzystywać właściwości jodek srebra, dzięki odkryciu chemika Bernarda Vonneguta.
Jak stworzyć deszcz? Metody zasiewania chmur
Zasiewanie chmur to forma regulacji ilości lub rodzaju opadów atmosferycznych. Wykorzystuje się do tego popularne związki chemiczne: wcześniej wspomniany jodek srebra i suchy lód.
Jodek srebra, substancja o krystalicznej budowie, łączy się z istniejącymi kroplami i przyspiesza ich formowanie. Wzrost wagi doprowadza do ich opadania i wytwarzania w ten sposób deszczu. To najpopularniejszy sposób do którego wykorzystuje się samoloty wojskowe zrzucające tony tej substancji nad określonym obszarem.
Zależnie od szerokości geograficznej wykorzystuje się różne techniki. Aby misja odniosła sukces nie wystarczy pożyczyć metody zasiewania deszczu z innego miejsca na ziemi. Musi być ona dostosowana do naturalnych warunków: rodzaju występujących naturalnie chmur, wilgoci czy ilości pyłu w powietrzu. Dlatego na przykład w klimatach tropikalnych wykorzystuje się nawet ciepło przemiany fazowej.
Po co sterować pogodą? Przykłady z całego świata
Badania nad sterowaniem pogodą i ich wykorzystywanie ma różne cele. Działania te nie ograniczają się jednak tylko do rozpraszania mgły na lotniskach lub powstrzymywania śniegu.
Polityka i militaria
Pogoda to kwestia wizerunku politycznego. Tak na przykład co roku Rosja (wcześniej ZSRR) wysyła wojsko, aby specjalne samoloty oczyszczały niebo przed ważnymi defiladami. Dzięki temu od kilkudziesięciu lat słońce świeci nad żołnierzami maszerującymi w Moskwie 9 maja – w Dniu Zwycięstwa.
Podobnie Chiny – w 2008 roku, podczas organizowania Letnich Igrzysk Olimpijskich, zadbały o błękitne niebo bez chmur. Pierwsze próby zaczęły wykonywać już na rok przed Olimpiadą. Chiny nie przejęły się głosami o ich działaniach niezgodnych z prawami człowieka (np. interwencjami w Tybecie) i dołożyły starań, aby Pekin był idealnie przygotowany na przyjęcie gości z całego świata.
Deszcze potrafią skutecznie spowolnić przeciwnika w walkach na froncie. Osłabienie go suszą lub powodzią może przynieść doskonałe efekty. Próbę walki z przeciwnikiem pogodą podjęto w akcji Popeye, kiedy to 2 600 lotów amerykańskiej floty w latach 1967 – 1972 wywoływało chmury nad terenami wojsk północnowietnamskich. Zrzucony jodek srebra przedłużył porę monsunową o około 1.5 miesiąca.
Na szczęście w 1977 roku została podpisana konwencja ENMOD, która zabroniła modyfikacji pogody dla celów militarnych.
Ochrona klimatu
Nieco bardziej optymistyczne jest wykorzystywanie właściwości natury w walce ze skutkami globalnego ocieplenia. Na przykład specjalne turbiny pompujące do góry zimną wodę oceanów, aby obniżyć ich temperaturę (i między innymi zatrzymać roztapianie się lodowców).
Po szkodach wyrządzonych przez huragan Katrina, Departament Bezpieczeństwa Krajowego z USA szuka metod zapobiegania huraganom poprzez ochładzanie wody oceanów. Warto przypomnieć, że huragany powstają na skutek nagrzania powierzchni oceanu.
Dzięki nowym technologiom próbuje się walczyć z niedoborem wody, który zagraża życiu na planecie. Tak na przykład Zjednoczone Emiraty Arabskie za pomocą swoich wysokich funduszów walczą z suszą i niskimi opadami. Nie bez przyczyny obserwuje się ostatnio letnie, ulewne deszcze nad ZEA – to właśnie wpływ zasiewania chmur.
Sterowanie pogodą – czy to bezpieczne?
Z powodu nieznajomości zjawiska, ludzie często obawiają się zasiewania chmur i sterowania pogodą. Uważa się, że może powodować to powodzie, truć ludzi, a nawet, że sztucznie wywołany deszcz “zabiera” wilgoć z innego terenu. Niektórzy uważają nawet, że ostatnie wichury nad Polską z początku 2022 r. są również efektem “zabaw” polityków.
Naukowcy zapewniają, że wszystkie te obawy są jednak nieuzasadnione. Sterowanie pogodą jest bezpieczne. Prace nad zjawiskiem wciąż trwają i zwykle napawa