Agresor wdarł się do Twojego mieszkania z zamiarem wyrządzenia szkód. Próbowałeś go powstrzymać, dlatego zadałeś mu kilka ciosów. W konsekwencji to Ty stanąłeś przed sądem, bo obrona konieczna w przypadku naruszenia miru domowego ma pewne granice. To nasuwa pytanie: czy polskie prawo chroni przestępców?
Czym jest mir domowy?
Jedną z sfer objętych ochroną Konstytucji RP jest życie prywatne jednostki. Artykuł 50 gwarantuje jej prawo do nienaruszalności mieszkania. To – od staropolskiego słowa “ład” – zostało nazwane “mirem domowym” i odnosi się do zachowania spokoju oraz niezakłóconego korzystania z własności.
Do miru domowego zalicza się:
- dom/mieszkanie,
- lokal użytkowy (sklep, gabinet, biuro),
- pomieszczenie gospodarcze (garaż, piwnica),
- ogrodzony teren (ogród, działka, pole).
Właściciel domu, lokalu czy posesji sam decyduje o tym, kto i na jakich warunkach może tam przebywać. Wchodzenie bez wcześniejszego uzyskania zgody lub odmawianie opuszczenia miejsca mimo żądań zarządcy, jest naruszeniem miru domowego. Jego sprawcą może być zarówno ktoś nieznajomy jak i członek rodziny czy kolega, który przeciąga swoją wizytę.
Prawo do wejścia mieszkania (naruszenia miru domowego) mają jedynie:
- funkcjonariusze Policji po okazaniu postanowienia sądu lub prokuratora na przeszukanie go,
- dzielnicowy, strażnicy miejscy i gminni w sytuacjach określonych rozporządzeniem,
- funkcjonariusze Straży Granicznej, Leśnej, Rybackiej i Łowieckiej, jeśli jest to konieczne do wypełniania ich obowiązków,
- strażacy w sytuacji zagrożenia życia, zdrowia lub mienia,
- komornik sądowy, aby dokonać egzekucji komorniczej,
- pracownicy gazowni, elektrowni i wodociągów po zapowiedzeniu wizyty, jeśli tak stanowi umowa.
Mir domowy a ogrodzenie terenu – postanowienie Sądu
Aby czyn sprawcy został uznany za wtargnięcie naruszające mir domowy, teren musi być ogrodzony w dosłownym tego słowa znaczeniu. W ten sposób wyraźnie sygnalizuje, że jego właściciel zabrania wstępu nieproszonym gościom. Stanowi o tym postanowienie Sądu Najwyższego – Izby Karnej z 9 lipca 2013 roku.
Prawo o naruszeniu miru domowego
Prawo do rozporządzania własnymi rzeczami (prawo własności) reguluje Kodeks Cywilny, ale naruszenie miru domowego zostało ujęte w Kodeksie Karnym. Czyn ten jest przestępstwem ściganym z oskarżenia publicznego, dlatego o jego popełnieniu należy powiadomić policję. Poszkodowany może także rościć o zadośćuczynienie od 500 do nawet 20 000 złotych. Sprawa przedawnia się dopiero po 5 latach.
Sprawcą przestępstwa jest każdy, kto działa wbrew woli jednostki uprawnionej do przebywania w danym miejscu. Tak więc osoba, która naruszyła mir domowy, nie musiała niszczyć mienia, ani używać przemocy. Zarówno odepchnięcie siłą mieszkańca budynku, wyważenie drzwi jak i wejście przez uszkodzoną furtkę, skutkują takimi samymi konsekwencjami.
*Przy czym przez “cudze mieszkanie” rozumie się lokum osoby, która ma uprawnienia do zajmowania go. W praktyce oznacza to, że po zawarciu umowy najmu upoważniony jest najemca, a nie właściciel mieszkania.
Zadośćuczynienie za naruszenie miru domowego – przykłady z sali sądowej
W 2015 roku Sąd Apelacyjny w Łodzi orzekł zadośćuczynienie w wysokości 50 000 zł na rzecz właścicieli domów sąsiadujących z boiskiem. Piłka wpadająca na przylegające do nich posesje, a także hałas dobiegający z obiektu naruszały bowiem mir domowy mieszkańców. (sygn. akt ACa 1291/14)
Z kolei w 2019 roku Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie zasądził 3000 zł zadośćuczynienia od strony pozwanej dla mężczyzny, który był nękany uporczywymi telefonami o każdej porze dnia. Jak stwierdził, spowodowało to u niego straty moralne, bo naruszało “jego prywatność, mir domowy i ciszę nocną”. (Sygn. akt I C 1954/18)
Obrona konieczna w kontekście naruszenia miru domowego
Obrona konieczna uchyla odpowiedzialność karną czynu. Poszkodowany ma prawo do przeciwstawienia się napastnikowi i odparcia jego ataku, by chronić swoje dobra. W tym celu może skorzystać z broni palnej, gazu pieprzowego, pałki obronnej lub innych narzędzi, jeśli te są niezbędne do zmierzenia się z zagrożeniem.
Kodeks karny dopuszcza odpowiedź współmierną siłą na atak, jeśli ten jest:
- bezpośredni – w obecnej chwili realnie zagraża dobru lub osobie,
- bezprawny – kwalifikuje się jako przestępstwo lub wykroczenie.
Jeśli jednak osoba broniąca się kontynuuje działania po ustaniu ataku lub stosuje skrajnie niewspółmierne do zagrożenia środki obrony, to wtedy przekracza granice obrony koniecznej. Z tego powodu każdy przypadek i towarzyszące mu okoliczności wymagają dokładnej analizy. Nie podlega ocenie jedynie stan emocjonalny ofiary.
Przekroczenie granic obrony koniecznej podczas naruszenia miru domowego – przykład z sali sądowej
W 2012 roku pan Grzegorz, mieszkaniec miejscowości Równe, został zaatakowany na własnej posesji przez napastnika. Wcześniej mężczyzna groził mu śmiercią i wraz z innymi agresorami niszczył ogrodzenie domu. Poszkodowany, w obronie własnej, uderzył przeciwnika sztachetą w głowę, co według Sądu było przekroczeniem granic. Obarczył pana Grzegorza obowiązkiem wypłacenia zadośćuczynienia w wysokości 500 zł.
Naruszenie i obrona miru domowego – FAQ
Poznaj odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania!
Czy Policja może naruszyć mir domowy?
Funkcjonariusze Policji, podobnie jak komornicy, działają na mocy prawa. Rewizja czy czynności egzekucyjne nie są naruszeniem miru domowego.
Czy właściciel może naruszyć mir domowy?
Sąd Najwyższy rozstrzygnął tę kwestię postanowieniem o sygn. akt I KZP 5/11 z dnia 21 lipca 2011 roku. Zgodnie z nim, sprawcą przestępstwa naruszenia miru domowego może być sam właściciel mieszkania/lokalu/terenu, np. gdy wynajmuje komuś posiadłość i wejdzie do niej bez zgody najemcy.
Czy listonosz może wejść na teren prywatny?
Listonosz nie ma prawa wchodzenia do mieszkania lub na teren ogrodzonej posesji, jeśli właściciel nie wyraża na to zgody.
Gdzie zgłosić naruszenie miru domowego?
Naruszenie miru domowego jest przestępstwem ściganym z urzędu. Jego popełnienie należy zgłosić na komisariacie policji.
Co grozi za wtargnięcie do domu?
Wtargnięcie do domu jest naruszeniem miru domowego, czyli przestępstwem, za które grozi grzywna, ograniczenie wolności lub jej pozbawienie do 1 roku (art. 193 Kodeksu karnego). Ofiara może także oczekiwać zadośćuczynienia, np. za poniesione starty moralne.
Jaką broń do obrony miru domowego?
Oferta broni i akcesoriów do samoobrony jest zróżnicowana. Bez zezwolenia możesz kupić m. in. kubotany, paralizatory, pałki teleskopowe i gazy pieprzowe.
