jak dobrać noktowizor?

Jak dobrać odpowiedni noktowizor?

Pierwsze prace nad urządzeniami umożliwiającymi widzenie w nocy rozpoczęły się w 1926 roku. Technologia ta znalazła zastosowanie pierwotnie w rozwiązaniach militarnych – w warunkach bojowych noktowizory były wykorzystywane przez wojska niemieckie w trakcie II wojny światowej. Obecnie noktowizory są na wyposażeniu praktycznie wszystkich armii świata. Rozwój technologii i związany z nim znaczny spadek cen spowodował, że technika noktowizyjna stała się dostępna także na rynku cywilnym. Bardzo często wykorzystywane są przez służby porządku publicznego, ochronę a także przez amatorów – myśliwych, fanów terenowych gier taktycznych jak np. ASG, paintball czy survival oraz innych użytkowników, którzy potrzebują sprzętu ułatwiającego obserwację i poruszanie się w ciemnościach.

Noktowizory

Wszystko co musisz wiedzieć przed zakupem noktowizora

Zasada działania noktowizorów

Noktowizor to układ optoelektroniczny, którego najważniejszym elementem jest przetwornik światła, który wzmacnia światło szczątkowe od kilku do kilkudziesięciu tysięcy razy co pozwala na wytworzenie obrazu, który będzie widoczny dla człowieka. Należy pamiętać, że do działania noktowizory wymagają minimalnego zewnętrznego światła – księżyca, gwiazd, rozproszonego światła nawet z odległych miejscowości lub pochodzącego z iluminatora podczerwieni współpracującego z noktowizorem (większość noktowizorów posiada wbudowane lampy IR krótkiego zasięgu, współpracują też ze specjalnymi iluminatorami o znacznie większej mocy i zasięgu, z regulacją natężenia i skupienia wiązki podczerwieni).

Światło szczątkowe pada przez obiektyw o odpowiednio dobranych parametrach optycznych, który skupia rozproszone światło – strumień fotonów, które padają na fotokatodę - element optoelektroniczny, który pod wpływem światła emituje elektrony. Strumień elektronów jest następnie wielokrotnie wzmacniany i kierowany na ekran fosforyzujący (luminofor), który zamienia strumień elektronów ponownie w fotony – obraz widzialny dla człowieka obserwowany przez okular. Fosfor, którym pokryty jest luminofor emituje zielone światło, ponieważ w tym zakresie czułość ludzkiego oka jest najwyższa. Najwięcej odcieni rozpoznawanych jest w zakresie fal o długości od 500 do 560nm, która odpowiada barwom zielono niebieskim. Dzięki temu można dostrzec znacznie więcej szczegółów niż w przypadku innych barw.

O czym należy pamiętać korzystając z noktowizora?

Współczesne noktowizory są trwałe i umożliwiają wieloletnie użycie. Prawidłowo używany noktowizor zapewnia działania przez kilka tysięcy godzin zanim pojawią się pierwsze oznaki degeneracji lampy. Jest to zjawisko naturalne - luminofor lampy ulega stopniowemu wypalaniu. Po upłynięciu zakładanego czasu pracy urządzenie działa dalej jednak następuje stopniowe ściemnianie obrazu względem nowego noktowizora.

Bardzo istotną kwestia jest prawidłowe użytkowanie noktowizora i unikanie zbyt silnego oświetlenia – powoduje ono znacznie szybsze wypalanie luminoforu a w skrajnych przypadkach może prowadzić do natychmiastowego uszkodzenia urządzenia. Krótkotrwałe naświetlenie powoduje stopniową degenerację lampy i ściemnianie obrazu, zaczną pojawiać się ciemniejsze plamy. Należy pamiętać o podstawowych zasadach:

  • Pamiętaj!
  • zawsze należy zakładać osłonę obiektywu w ciągu dnia (nawet jeśli noktowizor jest wyłączony),
  • nigdy nie wolno włączać zasilania urządzenia bez założonej osłony w ciągu dnia i w jasnych lokalizacjach,
  • unikać krótkotrwałego prześwietlania sztucznym oświetleniem także w ciągu nocy, nie należy kierować nie osłoniętego obiektywu na źródła światła takie jak reflektory, latarki czy ogień,
  • pomimo zastosowania w wyższych modelach mechanizmów automatycznej regulacji wzmocnienia i odcięcia zasilania w przypadku zbyt silnego światła, zaleca się zachowanie powyższych środków ostrożności – zapewni to dłuższa i bezawaryjna pracę noktowizora.

W obrazie noktowizyjnym bardzo często widoczne są ciemne kropki, co jest normalnym zjawiskiem. Nawet większość nowych urządzeń ma widoczne niewielkie ciemne plamki, co jest wynikiem niedoskonałości lampy. Nie wpływają one negatywnie na jakość obrazu i działanie sprzętu.

Jaki jest zasięg noktowizora?

Zasięg widzenia noktowizora jest uzależniony od wielu czynników. Najważniejszym jest ilość światła szczątkowego, rodzaj i ukształtowanie terenu. Noktowizor inaczej będzie zachowywał się w pogodną księżycową noc niż w pochmurną. W lesie pokrytym warstwą zbutwiałych liści, które absorbują światło widoczność w tych samych warunkach będzie znacznie gorsza niż na ośnieżonej polanie. W przypadku całkowitej ciemności zasięg jest uzależniony od sztucznego oświetlenia IR. Większość noktowizorów ma wbudowany iluminator krótkiego zasięgu, który zapewni skuteczne oświetlenie na odległość 20-30m. Z noktowizorem może współpracować także oświetlacz zewnętrzny dalekiego zasięgu. Są to latarki emitujące promieniowanie w zakresie bliskiej podczerwieni, mają regulacje mocy i skupienia wiązki światła. W zależności od warunków mogą doświetlić teren w odległości 100-400m.

Definiuje się dwa pojęcia – zasięg detekcji czyli odległość z jakiej da się zauważyć obiekt oraz zasięg rozpoznania – czyli widoczności detali, które pozwolą odróżnić czy jest to człowiek czy pień drzewa. Oczywiście te zasięgi są zależne od wielkości obiektu, łatwiej przecież dostrzec sarnę niż na przykład zająca. Duży wpływ ma także zastosowany obiekty i jego powiększenie. Na rynku dostępne są noktowizory z obiektywami od 1x do 8x. Oczywiście zastosowanie powiększenie wpłynie na zwiększenie odległości widzenia. Ogólnie można przyjąć, że w standardowych warunkach (księżycowa noc, otwarty teren, bez oświetlenia zewnętrznego) skuteczna widzialność zależy od powiększenia układu optycznego.

  • Skuteczny zasięg zależnie od powiększenia:
  • 1×: do 80-100m,
  • 3×: do 150-200m,
  • 5×: do 300-350m,
  • 8×: do 600m.

Szczegółowość i jasność obrazu jest zależna od zastosowanego w danym modelu przetwornika – jego generacji i rozdzielczości.

W przypadku użycia oświetlacza IR można określić maksymalne zasięgi skutecznego doświetlenia terenu.

  • Maksymalny zasięg z użyciem oświetlacza podczerwieni:
  • wbudowany oświetlacz krótkiego zasięgu: 30-50m,
  • XLR-IR850: 600-750m,
  • XLR-IR850 + telekonwerter 2×: - 1200-1300m,
  • IR810W, IR850W: 500-700m.
Oświetlacz podczerwieni XLR850 Oświetlacz podczerwieni bardzo dalekiego zasięgu XLR-IR850

Czym są generacje urządzeń noktowizyjnych?

W zależności od jakości wzmacniacza i zastosowanych technologii noktowizory można podzielić na klasy – zwane generacjami. Jest to bardzo ogólny podział, który jednak jednoznacznie określa to jakiej jakości obrazu noktowizyjnego można się spodziewać.

Generacja I – najpopularniejsza i najtańsza klasa noktowizorów, zapewnia stosunkowo jasny i wyraźny obraz przy zachowaniu niskich kosztów produkcji. Wzmacniacze stosowane w tych urządzeniach wzmacniają światło około 1000 - 5000 razy. Obecnie najczęściej spotyka się ulepszone urządzenia oznaczone jako I+ oferujące większą rozdzielczość obrazu, wyższą czułość i mniejsze zniekształcenia. Noktowizory te są wystarczające do większości mniej wymagających zastosowań – dla żeglarzy, do obserwacji przyrody, amatorskich gier terenowych czy obserwacji chronionego terenu o mniejszym znaczeniu. Zaletą jest niski koszt zakupu. Noktowizorem generacji 1 jest np. Lornetka noktowizyjna Dark Strider

Obraz noktowizora 1 generacji Obraz wygenerowany przez przetwornik 1 generacji

CORE™ (Ceramic Optical Ruggedized Engine) - to autorska technologia opracowana przez firmę Armasight. Wzmacniacz obrazu zbudowany jest na bazie materiału ceramicznego ze stopami metali takimi jak w generacji II / II+, pozbawione są jednak płytki MCP. Rozwiązanie łączy zalety urządzeń generacji I – przystępną cenę z jakością obrazu zbliżoną do wyższych modeli. Charakteryzują się podwyższonym współczynnikiem wzmocnienia światła, wysoką czułością i bardzo wysokimi rozdzielczościami generowanego obrazu, wyższymi niż w przypadku większości rozwiązań II / II+. Wyeliminowane zostały też zniekształcenia obrazu – rozmycie i dystorsję charakterystyczne dla noktowizorów z niższej półki cenowej. Dzięki zastosowaniu rdzenia ceramicznego noktowizory CORE™ są bardziej odporne na uszkodzenia mechaniczne niż te oparte o elementy szklane. Noktowizorem wykonanym w technologii CORE jest lornetka Spark-B

Obraz noktowizora generacji CORE Obraz wygenerowany przez przetwornik generacji CORE

Generacja II – to ogromny przeskok jakościowy uzyskany dzięki zastosowaniu dodatkowej płytki mikrokanalikowej (MCP) pomiędzy fotokatodą a tubą wzmacniającą. Zjawiska fizyczne zachodzące w płytce MCP powodują multiplikację elektronów w polu elektrycznym. Zbudowana jest ze szkła z otworami o bardzo małej średnicy ustawionymi pod odpowiednio dobranym kątem z metalizowanymi powierzchniami zewnętrznymi polaryzowanymi napięciem rzędu 100-200V, dzięki nierównoległemu ustawieniu kanalików elektron zderzając się ze ściankami (od 3 do 8 razy na grubości płytki) powoduje wybicie za każdym razem 2- 4 elektronów wtórnych. Zastosowanie tego rozwiązania powoduje, że wzmocnienie światła jest o rząd wyższy niż w generacji I – nawet do 50000 razy a uzyskany obraz jest znacznie jaśniejszy i bardziej szczegółowy. Wadą jest znacznie wyższy koszt produkcji – konieczne jest także zastosowanie dodatkowego przetwornika odwracającego obraz o 180°. Tu również definiuje się klasę II+ o polepszonych parametrach obrazu (zredukowany poziom szumów) i mniejszym poborze mocy. Ze względu na znacznie wyższą cenę to noktowizory stosuje się głównie w zastosowaniach profesjonalnych (wojsko, policja, straż graniczna czy służby leśne), w ochronie ważnych obiektów oraz w innych wymagających zostawaniach, jak na przykład myślistwo. Noktowizorem 2 generacji jest np. Luneta noktowizyjna Avenger

Obraz noktowizora 2 generacji Obraz wygenerowany przez przetwornik 2 generacji

Generacja III i IV – najnowsze generacje noktowizorów, które nie są dostępne na europejskim rynku cywilnym w legalnym obrocie. Generacja III to tak naprawdę urządzenia II/II+ o zwiększonej rozdzielczości i żywotności, nie ma między nimi tak znaczącej różnicy jakościowej jak między I a II. Generacja IV praktycznie nie jest w użyciu ze względu na bardzo niską żywotność, są to rozwiązania prototypowe.

Noktowizory cyfrowe – działają na zupełnie innej zasadzie niż omawiane wcześniej noktowizory. Nie ma tu fotokatody, tuby wzmacniającej ani lampy fosforyzującej. Te elementy zostały zastąpione cyfrową matrycą CCD o bardzo wysokiej czułości na światło – podobną do tych stosowanych aparatach czy kamerach cyfrowych. Obraz z matrycy jest cyfrowo przetwarzany i wyświetlany na ekranie LCD w okularze urządzenia. Jeśli chodzi o jakość obrazu i czułość dobrej klasy noktowizory cyfrowe plasują się pomiędzy urządzeniami I a II generacji. Dodatkowo oferują unikalne funkcje takie jak możliwość zmiany palety barw, regulację jasności i kontrastu czy nakładanie na obraz dodatkowych informacji – na przykład krzyża celowniczego. Bardzo dużą zaletą jest niemal nieograniczona trwałość przetwornika i niewrażliwość na jasne światło. Cyfrowym noktowizorem w ofercie Armasightu jest Prime DC

Obraz noktowizora cyfrowego Obraz wygenerowany przez noktowizor cyfrowy

Jaki noktowizor wybrać?

Ze względu na poziom ekspertyzy wymagany przy sprzedaży produktów tak zaawansowanych jak noktowizory. Firma SpyShop uruchomiła sklep SpyOptic specjalizujący się w technologiach optoelektronicznych. Zapraszamy do obejrzenia noktowizorów w sklepie SpyOptic

Noktowizory zarówno generacji I jak i II, w zależności od zastosowania mogą mieć różną budowę. Dostępne są lunety, lornetki, gogle mocowane na głowę lub kask, celowniki i nakładki noktowizyjne do lunet mocowanych na broni. Przy wyborze należy zastanowić się jaki rodzaj uradzenia jest potrzebny i jakie cechy są kluczowe.

Noktowizor Nyx-14 zamocowany na hełmie Noktowizor Nyx-14 zamocowany na hełmie, dostępne jest również mocowanie na głowę.

Dla zastosowań taktycznych, zarówno profesjonalnych w armii czy amatorskiej rozgrywce paintballowej najlepiej sprawdzą się lekkie gogle lub monokular z mocowaniem na głowę, który nie będzie angażował rąk użytkownika. Żeby poruszanie się w terenie było intuicyjne, najlepiej zastosować model z jednokrotnym powiększeniem i szerokim polem widzenia. Przykładowe modele to Vega czy noktowizor Ninox generacji I z montażem na głowę w komplecie, Spark lub podwójne gogle Spark-X wykonane w technologii CORE™, albo Sirius lub Nyx-14 generacji 2+ (do tych modeli dostepne są oddzielne mocowania na głowę lub kask). Świetnym rozwiązaniem są również gogle Nyx-7.

W myślistwie do obserwacji terenu bardzo dobrze sprawdzają się monokulary i lornetki noktowizyjne o przybliżeniu optycznym od 3 do 5x. Zapewni to zwiększony zasięg rozpoznania przy zachowaniu stosunkowo szerokiego pola widzenia. Polecane są tu urządzenia drugiej generacji. Bardzo dobrze sprawdza się model Avenger (stała optyka o trzykrotnym zbliżeniu) oraz lornetka Discovery (są dostępne wymienne obiektywy 3x, 5x oraz 8x). Dobrze sprawdzi się także Luneta Spark z rdzeniem CORE™.

Dla pracowników ochrony patrolujących zamknięty teren z pewnością przyda się noktowizor cyfrowy. Dzięki temu, że jest odporny na działanie światła dobrze sprawdzi się tam, gdzie zainstalowane jest sztuczne oświetlenie, które może zmieniać dynamicznie. Przykładem takiego noktowizora jest Armasight Prime DC 4x lub bardziej zaawansowane modele – Bit i Janus. W przypadku ochrony ważniejszych obiektów sprawdzą się – podobnie jak w myślistwie lunety i lornetki drugiej generacji.

Bardzo często noktowizja wykorzystywana jest także do strzelania w nocy. Noktowizory instalowane na broni wykorzystywane są w wojsku, policji oraz innych jednostkach porządku publicznego a także w łowiectwie i strzelaniu sportowym. Jest kilka możliwości jeśli chodzi o wybór odpowiedniego urządzenia. Najbardziej polecanym jest użycie nakładki noktowizyjnej na celownik optyczny wykorzystywany do strzelania w warunkach dziennych. Taki noktowizor instaluje się bardzo łatwo i szybko przed obiektywem lunety za pośrednictwem odpowiedniego adaptera, nie ma konieczności ponownego ustawiania systemu celowniczego i nie jest zmieniona odległość lunety od oka, co utrudnia celowanie.

  • Model nakładki dopasowujemy do powiększenia lunety:
  • CO-mini: 80-120m, zalecane powiększenie lunety do 4×
  • CO-MR, CO-X: 120 - 170m, lunety o powiększeniu do 8×
  • CO-LR: 600-900m – lunety z powiększeniem do 12× (ale można też stosować nawet 16-18×)

Oferujemy także nowatorskie rozwiązanie jakim jest cyfrowy celownik noktowizyjny Drone Pro. To zaawansowane urządzenie ma optykę o powiększeniu 5x z możliwością jego dwukrotnego powiększenia za pomocą telekonwertera. Dzięki technologii cyfrowej użytkownik może łatwo skalibrować i wybrać typ krzyża celowniczego a wyjście sygnałowe pozwala na podłączenie opcjonalnego rejestratora video. Bardzo ważnym parametrem jest odporność noktowizora na odrzut powodowany strzałem.

Cyfrowa luneta noktowizyjna Drone Pro montowana na broni Celownik cyfrowy-noktowizyjny montowany na broni.
  • zestawienie generacji i modeli z odpowiadającymi im kalibrami:
  • gen 1+ (WWZ, Orion) - nabój .223 Remington, ok 1800J
  • CORE (Vampire, Spark) - nabój .308 Winchester, ok 3600J
  • gen 2+ (Nemesis, Spear, Sirius) - nabój .308 Winchester, ok 3600J
  • gen 2+ modele militarne ( Vulcan, CO-mini, CO-MR, N-14, Nyx-14) - nabój .30-06 Springfield, ok 3800J
  • nakładka termowizyjna Apollo - nabój .308 Winchester, ok 3600J
  • CO-LR - nabój .50 BMG ok 18000J

W amatorskich zastosowaniach, do pieszych wędrówek, biwakowania czy nocnej obserwacji przyrody wystarczą proste, niskobudżetowe rozwiązania. Przykładem takiego noktowizora jest model Prime, który cechuje się bardzo starannym wykonaniem, dobrymi parametrami oraz kompaktową, wodoszczelna obudową. Dostępny jest w dwóch wersjach – z trzykrotnym i pięciokrotnym powiększeniem z dobrej klasy szklana optyką. Wbudowany iluminator podczerwieni pozwoli na użycie w każdych warunkach.

Każdy może dziś kupić noktowizor, urządzenia te są co raz bardziej dostępne, a rynek oferuje duży wybór urządzeń dostosowanych do specyficznych potrzeb klientów. Armasight to wywodząca się z USA młoda firma założona przez pasjonatów i ekspertów dysponujących ogromnym doświadczeniem. Produkty marki charakteryzują się bardzo dobrą jakością wykonania i świetnymi parametrami technicznymi. Dzięki praktycznej wiedzy projektantów oferowane są różnorodne modele i spośród szerokiej gamy produktów każdy użytkownik znajdzie najlepiej dopasowane do jego potrzeb rozwiązanie. Dystrybutorem produktów Armasight w Polsce jest firma SpyShop - właściciel marki SpyOptic.

Więcej ciekawych artykułów i poradników o noktowizorach znajdziesz na blogu myśliwskim SpyOptic